3I/ATLAS: Güneş Sisteminden Geçen Yıldızlararası Gök Cisminin Kapsamlı Analizi – 1

I. Giriş: Benzeri Görülmemiş Bir Yıldızlararası Ziyaretçi

Metnin analizini dinlemek için aşağıdaki oynatıcıyı kullanabilirsiniz.

3 Ekim 2025’te Güneş Sistemi’ne girip 10 Mart 2026’da sistemden ayrılacağı tahmin edilen 3I/ATLAS ile ilgili detaylı makalemizi aşağıda bulabilirsiniz.

3I/ATLAS, Güneş Sistemi’mizde gözlemlenen üçüncü doğrulanmış yıldızlararası kökenli gök cismi olarak astronomi tarihinde bir dönüm noktası teşkil etmektedir. Bu cisim, yalnızca pasif bir ışık noktası olmanın ötesinde, benzersiz ve sıklıkla çelişkili özellikleri nedeniyle yoğun bilimsel inceleme ve tartışmaların merkezinde yer almaktadır.¹ 2017’de gözlemlenen 1I/ʻOumuamua ve 2019’da gözlemlenen 2I/Borisov’un ardından gelen 3I/ATLAS, bu tür yıldızlararası ziyaretçilerin incelenmesine yönelik yeni ve gelişmekte olan bir araştırma alanının varlığını pekiştirmiştir. Cismin keşfi, başka bir yıldız sisteminden gelen materyali yakından inceleme fırsatı sunarak küresel çapta büyük bir ilgi uyandırmıştır.²

3I/ATLAS’ın gelişi, yıldızlararası cisimlerin incelenmesinde teorik beklentilerden gözlemsel gerçekliğe geçişi simgeleyen bir paradigma değişimini temsil etmektedir. Bu tür cisimlerin varlığı uzun zamandır tahmin ediliyor olsa da, on yıl içinde iyi gözlemlenmiş üçüncü bir örneğin ortaya çıkması, bu cisimlerin önceden düşünülenden daha yaygın olduğunu doğrulamaktadır. Bu durum, tekil vakaların ötesine geçerek karşılaştırmalı bir analiz yapma imkanı sunmaktadır. İlk cisim olan ʻOumuamua, geç keşfedilmiş ve yetersiz gözlemlenmiş, bu da arkasında birçok soru işareti bırakmıştır. İkinci cisim Borisov, daha geleneksel bir yapıya sahip görünüyordu. Üçüncü cisim olan 3I/ATLAS ise hem iyi gözlemlenmiş hem de oldukça anormal özelliklere sahiptir. Bu ilerleme, bilim insanlarının galaksideki gezegenimsi cisimlerin çeşitliliği hakkında istatistiksel bir anlayış oluşturmaya başlamasına olanak tanımaktadır. ATLAS gibi gelişmiş gökyüzü tarama sistemleri sayesinde bu keşiflerin art arda gelmesi, gelecekte incelenecek bu tür cisimlerin istikrarlı bir akışının olacağına işaret etmektedir.

II. Keşif, Gözlem ve Adlandırma

3I/ATLAS’ın keşfi ve resmi sınıflandırma süreci, modern astronominin küresel ve işbirlikçi doğasını yansıtan bir dizi hızlı gözlem ve analizle gerçekleşmiştir.

Gök cismi, ilk olarak 1 Temmuz 2025 tarihinde, NASA tarafından finanse edilen Asteroid Karasal Etki Son Uyarı Sistemi (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System – ATLAS) projesinin Şili’deki Rio Hurtado istasyonunda bulunan teleskobu tarafından tespit edilmiştir.¹ Keşfedildiği sırada, Güneş’ten yaklaşık 4.5 astronomik birim (AU) uzaklıkta, Jüpiter’in yörüngesinin içinde yer alıyordu. Güneş’e göre yaklaşık 61 km/s hızla hareket eden cismin görünür parlaklığı 18 kadir civarındaydı.¹

Cismin yıldızlararası doğası, takip gözlemleri ve Zwicky Geçici Tesis (Zwicky Transient Facility) gibi arşivlerde bulunan “keşif öncesi” görüntülerin analiziyle hızla doğrulanmıştır. Bu arşiv verileri, gözlem yayını Haziran 2025’e kadar genişletmiştir.¹ Uluslararası Astronomi Birliği’ne bağlı Küçük Gezegen Merkezi (Minor Planet Center – MPC), 2 Temmuz 2025’te yayımladığı MPEC 2025-N12 genelgesiyle cisme resmi adlandırmalarını vermiştir. Bu adlandırmalar, cismin çeşitli astronomik kataloglardaki kimliğini netleştirmektedir.

III. Hiperbolik Bir Yörüngenin Analizi

3I/ATLAS’ın Güneş Sistemi’ndeki yolculuğu, onun yıldızlararası kökenini matematiksel olarak kanıtlayan ve gezegenlerle olan etkileşimlerini detaylandıran olağanüstü bir yörüngeye sahiptir.

Yörünge Elemanları ve Yıldızlararası Köken

Cismin yörüngesi, Güneş’in kütleçekimi tarafından yakalanamayacak kadar hızlı hareket ettiğini gösteren, bağlantısız ve hiperbolik bir yapıdadır. Bu, Güneş Sistemi’nden geçtikten sonra tekrar yıldızlararası uzaya döneceği anlamına gelmektedir.¹ Yörüngesinin en belirleyici özellikleri şunlardır:

• Yörünge Dışmerkezliği (e): Değeri 6.13 ile 6.27 arasında ölçülmüştür. Dışmerkezliğin 1’den büyük olması, yörüngenin hiperbolik olduğunu tanımlar.⁸
• Hiperbolik Aşırı Hız (v∞​): Cismin Güneş’ten sonsuz uzaklıktaki hızı yaklaşık 58 km/s’dir. Bu hız, önceki yıldızlararası ziyaretçiler olan ʻOumuamua (~26 km/s) ve Borisov’dan (~32 km/s) önemli ölçüde daha yüksektir.³
• Yörünge Eğikliği (i): Yaklaşık 175.1° olan eğikliği, cismin geriye dönük (retrograd) bir yörüngede olduğunu gösterir. Bu, gezegenlerin yörünge düzlemi olan ekliptik düzlemine çok yakın ancak ters yönde hareket ettiği anlamına gelir. Mükemmel bir düzlemden sapması sadece 5° civarındadır.⁸

Güneş Sistemi Geçişinin Kronolojisi

3I/ATLAS’ın yörüngesi, onu Güneş Sistemi’nin iç kısımlarında adeta bir “büyük tur”a çıkarmıştır. Bu yolculuk, mevcut gezegen görevleri için değerli gözlem fırsatları sunan, istatistiksel olarak düşük olasılıklı bir dizi gezegen yakınlaşmasını içermektedir.

• Mars Yakın Geçişi (3 / 10 / 2025) (Gerçekleşti) : Cisim, Mars’ın yaklaşık 0.19 AU (28-30 milyon km) yakınından geçmiştir.⁵ Bu yakınlaşma, Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) ExoMars Trace Gas Orbiter (TGO) ve Mars Express uzay araçları tarafından bir gözlem kampanyası başlatılmasına neden olmuştur.⁴ TGO’nun CaSSIS cihazı, cismin etrafındaki parlak komayı “hafifçe bulanık beyaz bir nokta” olarak başarıyla görüntülemiş, ancak çekirdek ve kuyruk ayırt edilememiştir.⁴ NASA’nın Perseverance gezgini tarafından da bir görüntü yakalanmış olabileceği düşünülmektedir, ancak bu doğrulanmamıştır.¹³
• Günberi (Güneş’e En Yakın Konum): 29-30 Ekim 2025 tarihlerinde gerçekleşecek olan günberi sırasında, cisim Güneş’e yaklaşık 1.36-1.4 AU (203-210 milyon km) mesafeye ulaşacaktır.¹ Bu noktada, yörünge hızı maksimum değeri olan yaklaşık 68 km/s’ye çıkacaktır.² Dünya’dan bakıldığında bu olay, cisim Güneş’in arkasındayken (solar konjonksiyon) meydana geleceği için, yeryüzü teleskoplarıyla doğrudan gözlem yapmak imkansız olacaktır.¹
• Jüpiter Yakın Geçişi ve Sistemden Ayrılış (10 / 03 / 2026): Cisim, Jüpiter’in yaklaşık 0.36 AU (54 milyon km) yakınından geçecektir.² Bu, yıldızlararası uzaya geri dönmeden önce Güneş Sistemi içindeki son önemli kütleçekimsel etkileşimi olacaktır.² Bu yakın geçiş, bilim insanları tarafından Juno uzay aracını yeniden görevlendirerek yüksek hızlı bir yakalama görevi gerçekleştirme önerisine ilham vermiştir. Bu öneri, cismin bilimsel önemini vurgulamaktadır.¹⁶

Cismin yörüngesi, rastgele bir hiperbolik yörüngenin ekliptik düzlemine bu kadar yakın olması (düşük olasılıklı bir olay) ve zamanlamasının Mars, Venüs ve Jüpiter’e yakın geçişlerle çakışması (bir başka düşük olasılıklı olay) nedeniyle başlı başına bir anomali olarak kabul edilmektedir.¹² Bu olağanüstü tesadüflerin birleşimi, yörüngenin keşif amacıyla kasıtlı olarak tasarlanmış olabileceğini öne süren teknolojik köken hipotezinin temelini oluşturmaktadır.¹⁸

IV. Fiziksel ve Kompozisyonel Profil

3I/ATLAS’ın yörüngesel özelliklerinin ötesinde, içsel yapısı, boyutu, kütlesi ve kimyasal bileşimi de yoğun bir şekilde incelenmiştir. Bu veriler, cismin kendisinin bir portresini çizerken, önemli tutarsızlıkları da ortaya koymaktadır.

Çekirdek Boyutu, Kütlesi ve Yoğunluğu

Cismin katı çekirdeğinin çapına ilişkin tahminler, parlak komasından ayırt edilmesinin zorluğu nedeniyle geniş bir aralıkta değişmektedir. Tahminler, alt sınır olarak 0.32-0.44 km’den, üst sınır olarak 5.6 ila 11 km’ye kadar uzanmaktadır.² Kütlesi ise doğrudan ölçülememiştir. Ancak, gözlemlenen gaz çıkışına rağmen kütleçekimsel olmayan bir ivmelenme göstermemesi, cismin kütlesinin en az 33 milyar tondan (3.3 x 1013 kg) fazla olması gerektiği sonucunu doğurmuştur.²⁵ Yer tabanlı gözlemler ayrıca, cismin yaklaşık 16-17 saatlik bir rotasyon periyoduna sahip olduğunu göstermektedir.²³

Spektroskopik Analizden Elde Edilen Kompozisyon

3I/ATLAS, etrafını saran bir gaz ve toz bulutu olan komasıyla açıkça aktif bir cisimdir.³ Hubble Uzay Teleskobu görüntüleri, “gözyaşı şeklinde bir toz kozası” ortaya çıkarmıştır.¹ James Webb Uzay Teleskobu (JWST) tarafından yapılan gözlemler, cismin alışılmadık derecede zengin karbondioksit (CO2​) içerdiğini ve aynı zamanda su (H2​O), karbon monoksit (CO) ve karbonil sülfür (OCS) barındırdığını göstermiştir.¹ Cismin, Güneş’ten oldukça uzaktayken bile “bir itfaiye hortumu gibi” (~40 kg/s) su kaybettiğinin gözlemlenmesi beklenmedik bir bulgu olmuştur.¹³ Çok Büyük Teleskop (VLT) ile yapılan gözlemler ise komada siyanojen gazı (CN) ve atomik nikel (Ni I) buharı tespit etmiştir.⁸

Tahmini Yaş ve Köken

İlk çalışmalar, cismin yaşının 3 ila 14 milyar yıl arasında olabileceğini öne sürmektedir. Bu, onu 4.6 milyar yaşındaki Güneş Sistemi’mizden önemli ölçüde daha yaşlı yapabilir.² Kinematik analizler, cismin muhtemelen daha yaşlı yıldızların bulunduğu Galaktik kalın diskten kaynaklandığını göstermektedir ki bu da büyük yaşıyla tutarlıdır.²³ Cismin, ana yıldız sisteminden büyük bir gezegenle olan kütleçekimsel bir etkileşim sonucu fırlatıldığı düşünülmektedir.¹

Bu cismin CO₂-zengin bileşimi, kendi yıldız sisteminin soğuk dış bölgelerinde, bizim Oort Bulutu’muzdaki cisimlere benzer şekilde oluştuğunu düşündürmektedir. Ancak, antik ve kalın disk kökenli olması, onun Güneş’i oluşturan galaktik ortamdan farklı bir kimyasal yapıya sahip bir ortamda meydana geldiğini ima eder. Bu durum, 3I/ATLAS’ı erken galaksinin kimyasal yapısını incelemek için potansiyel bir sonda haline getirmektedir. Galaktik kimyasal evrim modellerinin doğrudan test edilmesini sağlayarak, onu sadece bir meraktan kozmokimya için bir araca dönüştürür.

V. Anomaliler Derlemesi

3I/ATLAS’ın kolayca sınıflandırılmasını engelleyen, iyi belgelenmiş üç temel bilimsel anomali bulunmaktadır. Bu anomaliler, cismin doğası hakkındaki belirsizliği derinleştirmekte ve mevcut modellere meydan okumaktadır.

Polarizasyon Paradoksu

Polarimetrik gözlemler, cisimden yansıyan ışığın davranışında benzeri görülmemiş bir özellik ortaya koymuştur: “son derece derin ve dar bir negatif polarizasyon dalı”.³⁰ Ölçülen minimum polarizasyon değeri, Pmin​=−2.77±0.11% olarak, bilinen tüm Güneş Sistemi veya yıldızlararası cisimlerin aralığının çok dışında kalmıştır.³⁰ Bu polarimetrik imza, Hale-Bopp ve 2I/Borisov’un oluşturduğu benzersiz sınıf da dahil olmak üzere, yerleşik hiçbir kategoriye uymamaktadır.³¹ Veriler, komasındaki tozun, bazı Neptün ötesi cisimlerin (TNO) ve Sentorların özelliklerine benzer olabileceğini düşündürmekte, bu da buzlu ve karanlık bir malzeme karışımından oluşan bir kompozisyonla tutarlıdır.⁸

Eylemsizlik Anomalisi (Kütle ve Aktivite Arasındaki Uyumsuzluk)

Bu anomali, cismin aktivitesi ile yörüngesel hareketi arasındaki çelişkiden kaynaklanmaktadır. JWST gözlemleri, cismin saniyede yaklaşık 150 kg gibi önemli bir oranda gaz ve toz kaybettiğini göstermiştir.²⁵ Bu tür bir kütle kaybı, “roket etkisi” olarak bilinen ve cismin yörüngesini kütleçekimsel olmayan bir şekilde değiştiren bir itki yaratmalıdır.²² Ancak, Mayıs ve Eylül 2025 arasında yapılan hassas yörünge takibi, cismin hareketinde tamamen kütleçekimiyle açıklanan yoldan istatistiksel olarak anlamlı bir sapma olmadığını göstermiştir.²⁵ Gözlemlenen gaz çıkışını ivmelenme eksikliğiyle uzlaştırmak için, cismin çekirdeğinin bu itkiye direnecek kadar anormal derecede kütleli ve yoğun olması gerekmektedir. Bu durum, cismin minimum kütlesinin 33 milyar tondan ve minimum çapının 5 km’den fazla olduğu sonucuna yol açmıştır.²⁵

Kimyasal Anomali (Nikel-Demir Oranı)

VLT/UVES spektroskopisi, komada atomik Nikel (Ni I) ve Demir (Fe I) tespit etmiştir.²⁸ Bulgular, NiI/FeI bolluk oranının hem Güneş Sistemi cisimlerine hem de önceki yıldızlararası cisim 2I/Borisov’a kıyasla olağanüstü derecede yüksek olduğunu göstermiştir.²⁸ Dahası, bu oranın cisim Güneş’e yaklaştıkça hızla azaldığı gözlemlenmiştir; bu eğilim, nikel ve demir karbonillerin standart süblimleşme modelleriyle kolayca açıklanamamaktadır.²⁸ Erken gözlemlerde Ni I’in, Fe I tespit edilmeden önce saptanması da alışılmadık bir durumdur.²⁸

Bu üç büyük anomali birbiriyle bağlantılı olabilir ve cismin oluşumu ve bileşimiyle ilgili tek bir temel nedene işaret edebilir. Aşırı negatif polarizasyon (Anomali 1), alışılmadık toz taneciği yapısını (örneğin boyut, gözeneklilik, bileşim) gösterir. Yüksek Ni/Fe oranı gibi kimyasal imza (Anomali 3), bu tozun olağandışı bir bileşime sahip olduğunu düşündürür. Bu malzemenin şiddetli gaz çıkışı (Anomali 2 ile ilgili), fark edilebilir bir itki yaratmalıdır. Yaratmaması (Anomali 2), cismin kütle yoğunluğunun çok yüksek olduğunu ima eder. Dolayısıyla, 3I/ATLAS’ın benzersiz toz oluşturma özelliklerine (polarizasyon ve kimyayı açıklayan) ve yüksek yoğunluğa (eylemsizliği açıklayan) sahip bir malzemeden oluştuğu veya bu malzemeyle kaplı olduğu hipotezi kurulabilir.

VI. Teknolojik Köken Hipotezi: Eleştirel Bir İnceleme

3I/ATLAS’ın gözlemlenen anomalileri, cismin doğal olmayan, teknolojik bir kökene sahip olabileceği yönünde spekülatif bir hipotezin ortaya atılmasına yol açmıştır. Bu bölüm, hipotezin argümanlarını ve bilimsel ana akım perspektifini tarafsız bir şekilde sunmaktadır.

Olasılıkların Kesişimi Argümanı

Başta Avi Loeb ve işbirlikçileri tarafından “Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology?” gibi makalelerde “pedagojik bir egzersiz” olarak sunulan bu hipotez, bir dizi düşük olasılıklı gözlemin bir araya gelmesine dayanmaktadır.¹⁷ Temel argümanlar şunlardır:

• Yörünge Hizalanması: Retrograd yörüngenin ekliptik düzlemle yaklaşık 5° içinde hizalanması, ~%0.2 gibi düşük bir olasılığa sahip bir tesadüftür.¹⁸
• Gezegen Yakın Geçişleri: Cismin yörüngesi, Venüs, Mars ve Jüpiter’e yakın geçişler yapacak şekilde senkronize olmuştur; bu durumun kümülatif olasılığı ~%0.005 olarak tahmin edilmektedir.¹⁷
• Anormal Boyut: Çıkarım yapılan büyük boyutu (>5 km), onu beklenen yıldızlararası cisim popülasyonunda nadir bir aykırı değer yapmaktadır.¹⁷
• Gizli Günberi: Maksimum aktiviteye ulaştığı günberi sırasında Dünya’dan Güneş tarafından gizlenmesi, taktiksel olarak avantajlı bir konum olarak yorumlanmıştır.¹⁸
• Kimyasal İmza: Bazı analizlerde demir olmaksızın nikel tespit edilmesi, endüstriyel olarak üretilen alaşımlarla tutarlı olduğu belirtilmiştir.²⁵

Önerilen Senaryolar ve Ana Akım Perspektif

Hipotezin savunucuları, yörüngenin bir keşif veya “haritalama” görevi için kasıtlı olabileceğini öne sürmektedir.¹⁹ Günberi geçişi, yörüngeye girmek veya sondalar bırakmak için gizli bir “ters Güneş Oberth Manevrası” yapmak amacıyla kullanılabilir.¹⁷

Buna karşılık, ezici bilimsel fikir birliği, 3I/ATLAS’ın son derece sıra dışı olmasına rağmen doğal bir cisim olduğu yönündedir.²⁶ Teknolojik hipotezin eleştirmenleri, savunucularının ilgili gözlem alanında uzman olmadıklarına, verileri yanlış yorumlayabileceklerine (örneğin, görüntü lekelenmesi ile koma arasındaki fark) ve doğal açıklamaların, sıra dışı bir cisim gerektirse de, dünya dışı zeka varsayımından daha basit ve tutarlı olduğuna işaret etmektedir.⁴¹ 3I/ATLAS üzerindeki bu tartışma, sadece bir cisimle ilgili olmaktan çıkıp, astronomi içindeki dünya dışı zeka arayışına (SETI) yönelik daha geniş bir felsefi ve metodolojik çatışmanın bir yansıması haline gelmiştir. Bu, geleneksel, muhafazakar bir yaklaşımı (olağanüstü iddialar olağanüstü kanıtlar gerektirir) daha proaktif, anomali odaklı bir arama paradigmasıyla karşı karşıya getirmektedir.

VII. Geleceğe Bakış: Günberi ve Ayrılış

3I/ATLAS’ın yolculuğunun en kritik aşaması, Güneş’e en yakın geçişi ve sonrasında yaşanacaklardır. 2025’in sonları ve 2026’nın başları için planlanan gözlem kampanyaları, cismin doğası hakkındaki temel sorulara yanıt bulmayı amaçlamaktadır.

2025 Sonu Gözlem Kampanyası

Cisim, Ekim 2025’te Güneş tarafından gizlendikten sonra, Kasım 2025’in sonlarında yer tabanlı teleskoplar için yeniden görünür hale gelecektir.¹ Şafak öncesi gökyüzünde, başlangıçta Başak (Virgo) takımyıldızında görünecek ve Aralık ayında Aslan (Leo) takımyıldızına geçecektir.⁴³ Kasım ayında parlaklığının 12-13 kadir civarında olması, Aralık ayında ise 14 kadir ve daha sönük hale gelmesi beklenmektedir. Bu, onu hem amatör hem de profesyonel teleskoplar için bir hedef haline getirecektir.⁴³ Ayrıca, ESA’nın Jüpiter Buzlu Aylar Kaşifi (Juice) uzay aracının da günberi sonrası, aktivitesinin zirvede olması beklenen dönemde cismi gözlemlemesi planlanmaktadır.²

Günberi Tahminleri ve Temel Sorular

En önemli sorulardan biri, cismin Güneş’e en yakın geçişini bütünlüğünü koruyarak atlatıp atlatamayacağıdır. Onun özelliklerine sahip doğal cisimler, termal stres ve hızlı gaz çıkışı nedeniyle parçalanmaya veya tamamen dağılmaya eğilimlidir.¹⁵ Günberi sonrası yapılacak gözlemler, cismin parlaklığındaki, koma morfolojisindeki ve kimyasal salımındaki değişiklikleri ölçerek, maksimum güneş ısısına nasıl tepki verdiğini anlamayı hedefleyecektir. Alternatif ve spekülatif hipotez ise, bu gözlemsel gizlilik döneminde daha küçük sondalar bırakabileceği yönündedir.⁴⁰

Miras ve Ayrılış

10 Mart 2026’daki Jüpiter yakın geçişinin ardından 3I/ATLAS, Güneş Sistemi’nden ayrılış yolculuğuna devam edecek ve başka gezegen karşılaşması beklenmemektedir.² Cismin mirası, son derece anormal bir yıldızlararası cisim sınıfı için bir “tip örneği” olmasıdır. Toplanan zengin veri seti, on yıllar boyunca diğer yıldız sistemlerindeki gezegen oluşum modellerini bilgilendirecektir. Bu keşif aynı zamanda, gelecekteki bozulmamış bir cismi, potansiyel olarak başka bir yıldızlararası ziyaretçiyi ziyaret etmek üzere tasarlanmış ESA’nın Comet Interceptor gibi hızlı müdahale görevlerinin gerekliliğini de güçlendirmiştir.² Nihayetinde 3I/ATLAS’ın bilimsel mirası, diğer gezegen sistemlerinde oluşan cisimlerin çeşitliliği hakkındaki varsayımları yeniden değerlendirmeye zorlaması olabilir. Kendi Güneş Sistemi’mizdeki “ortalama” veya “tipik” cismin, galaktik popülasyonu temsil etmeyebileceğini göstermektedir.

Bu gök cisminin tam olarak ne olduğu konusunda; özellikle doğal mı, yoksa yapay mı konusunda elimizde yeterli veri yok. Bunu bize zaman gösterecek. Şimdilik elimizdeki verilerle bu makaleyi üretebiliyoruz. Henüz tam anlamıyla tanımlayamadığımız için yazımızı kapatmıyoruz ve “1” ile bitiriyoruz. 2. yazımızda elimizde daha fazla veri olacak ve bu gök cismi hakkında daha fazla bilgi vermeye çalışacağız.

KAYNAKÇA

1. Comet 3I/ATLAS – NASA Science, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://science.nasa.gov/solar-system/comets/3i-atlas/
2. What is comet 3I/ATLAS? – The Planetary Society, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.planetary.org/articles/what-is-comet-3i-atlas
3. Our solar system has a new interstellar visitor: Meet 3I/ATLAS | ScienceDaily, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.sciencedaily.com/releases/2025/08/250829235726.htm
4. ESA’s ExoMars and Mars Express observe comet 3I/ATLAS – ESA, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/ESA_s_ExoMars_and_Mars_Express_observe_comet_3I_ATLAS
5. ESA – Comet 3I/ATLAS – frequently asked questions – European Space Agency, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/Comet_3I_ATLAS_frequently_asked_questions
6. Studying a distant visitor: What we know about Interstellar Object 3I/ATLAS, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.planetary.org/articles/studying-a-distant-visitor-what-we-know-about-interstellar-object-3i-atlas
7. Interstellar comet 3I/ATLAS: discovery and physical description – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/html/2507.05252v1
8. 3I/ATLAS – Wikipedia, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://en.wikipedia.org/wiki/3I/ATLAS
9. MPEC 2025-N12 : 3I/ATLAS = C/2025 N1 (ATLAS) – Minor Planet Center, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://minorplanetcenter.net/mpec/K25/K25N12.html?utm_source=ts2.tech
10. Comet 3I/ATLAS: Complete Information & Live Data | TheSkyLive, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://theskylive.com/c2025n1-info
11. 3I/ATLAS | astro.vanbuitenen.nl, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://astro.vanbuitenen.nl/comet/3I
12. Why is the Orbital Plane of 3I/ATLAS Inclined by 5 degrees Relative to the Ecliptic Plane?, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/why-is-the-orbital-plane-of-3i-atlas-inclined-by-5-degrees-relative-to-the-ecliptic-plane-3b07e5222bff
13. ‘Closest view’ yet of interstellar comet 3I/ATLAS captured by Mars orbiter – Live Science, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.livescience.com/space/comets/closest-view-yet-of-interstellar-comet-3i-atlas-captured-by-mars-orbiter
14. Interstellar comet 3I/ATLAS may come from the mysterious frontier of the early Milky Way, new study hints | Live Science, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.livescience.com/space/comets/interstellar-comet-3i-atlas-may-come-from-the-mysterious-frontier-of-the-early-milky-way-new-study-hints
15. Interstellar invader comet 3I/ATLAS could be investigated by these spacecraft as it races past the sun: ‘This could be literally a once-in-a-lifetime opportunity’ | Space, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.space.com/astronomy/interstellar-invader-comet-3i-atlas-could-be-investigated-by-these-spacecraft-as-it-races-past-the-sun-this-could-be-literally-a-once-in-a-lifetime-opportunity
16. Intercepting 3I/ATLAS at Its Closest Approach to Jupiter with the …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/intercepting-3i-atlas-at-its-closest-approach-to-jupiter-with-the-rejuvenated-juno-spacecraft-334939feca22
17. (PDF) Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology? – ResearchGate, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.researchgate.net/publication/393771259_Is_the_Interstellar_Object_3IATLAS_Alien_Technology
18. Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology? – Center for Astrophysics – Harvard University, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://lweb.cfa.harvard.edu/~loeb/HCL25.pdf
19. Harvard scientists believe an alien spacecraft could be approaching Earth soon, here’s why, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://timesofindia.indiatimes.com/etimes/trending/harvard-scientists-believe-an-alien-spacecraft-could-be-approaching-earth-soon-heres-why/articleshow/123347983.cms
20. Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology? | by Avi Loeb – Medium, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/is-the-interstellar-object-3i-atlas-alien-technology-b59ccc17b2e3
21. The New Interstellar Object 3I/ATLAS is Smaller or Rarer Than it …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/the-new-interstellar-object-3i-atlas-is-smaller-or-rarer-than-it-looks-d2623ba1b1cf
22. Testing the Nature of 3I/ATLAS by Its Non-Gravitational Acceleration | by Avi Loeb – Medium, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/testing-the-nature-of-3i-atlas-by-its-non-gravitational-acceleration-4089015ceaee
23. 3I/ATLAS (C/2025 N1): Direct Spacecraft Exploration of a Possible Relic of Planetary Formation at “Cosmic Noon” – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/pdf/2508.15768
24. Comet 3I/ATLAS is losing water ‘like a fire hose’ on full blast, ‘rewriting what we thought we knew’ about alien star systems – Live Science, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.livescience.com/space/comets/comet-3i-atlas-is-losing-water-like-a-fire-hose-on-full-blast-rewriting-what-we-thought-we-knew-about-alien-star-systems
25. News on 3I/ATLAS: Lack of Non-Gravitational Acceleration Implies …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/news-on-3i-atlas-lack-of-non-gravitational-acceleration-implies-an-anomalously-massive-object-7ad320e69cef
26. “Major Anomaly” As Interstellar Object 3I/ATLAS Measured To Be Over 33 Billion Tons, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.iflscience.com/major-anomaly-as-interstellar-object-3iatlas-measured-to-be-over-33-billion-tons-80941
27. The Gravity of 3I/ATLAS – Avi Loeb, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/the-gravity-of-3i-atlas-a0f4faa1d858
28. Extreme NiI/FeI abundance ratio in the coma of the interstellar comet 3I/ATLASBased on observations made with the ESO Very Large Telescope at the Paranal Observatory under programs 115.C-0282 and 115.C-2317. – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/html/2509.26053v1
29. 3I/ATLAS (C/2025 N1): Direct Spacecraft Exploration of a Possible Relic of Planetary Formation at “Cosmic Noon” – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/html/2508.15768v1
30. Interstellar Comet 3I/ATLAS Stuns Astronomers With Unusual Light Signature, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://orbitaltoday.com/2025/10/05/interstellar-comet-3i-atlas-stuns-astronomers-with-unusual-light-signature/
31. Interstellar Comet 3I/ATLAS Shows “Extreme Negative Polarization …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.iflscience.com/interstellar-comet-3iatlas-shows-extreme-negative-polarization-what-does-that-mean-81012
32. (PDF) Extreme Negative Polarisation of New Interstellar Comet 3I/ATLAS – ResearchGate, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.researchgate.net/publication/395339443_Extreme_Negative_Polarisation_of_New_Interstellar_Comet_3IATLAS
33. Extreme Negative Polarisation of New Interstellar Comet 3I/ATLAS – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/pdf/2509.05181
34. [2509.05181] Extreme Negative Polarisation of New Interstellar Comet 3I/ATLAS – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/abs/2509.05181
35. Extreme Negative Polarisation of New Interstellar Comet 3I/ATLAS – Astrobiology Web, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://astrobiology.com/2025/09/extreme-negative-polarisation-of-new-interstellar-comet-3i-atlas.html
36. Astrophysicist explains what’s so special about interstellar traveler 3I/Atlas and what we can learn from the comet – Reddit, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.reddit.com/r/space/comments/1nqbrny/astrophysicist_explains_whats_so_special_about/
37. Extreme NiI/FeI abundance ratio in the coma of the … – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/abs/2509.26053
38. Is it true that they detected pure nickel in the composition of 3I/ATLAS? – Reddit, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.reddit.com/r/askastronomy/comments/1n1yn6f/is_it_true_that_they_detected_pure_nickel_in_the/
39. [2507.12213] Is the Interstellar Object 3I/ATLAS Alien Technology? – arXiv, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://arxiv.org/abs/2507.12213
40. Will 3I/ATLAS Break Up?. On October 29, 2025, the interstellar… | by …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://avi-loeb.medium.com/will-3i-atlas-break-up-45687c4d7542
41. Avi and 3I/ATLAS | AstroWright – Sites at Penn State, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://sites.psu.edu/astrowright/2025/07/18/avi-and-3i-atlas/
42. Avi Loeb and 3I/Atlas : r/Astronomy – Reddit, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.reddit.com/r/Astronomy/comments/1n6j7s5/avi_loeb_and_3iatlas/
43. 3I ATLAS Comet | 3I ATLAS Interstellar Object | 3I ATLAS Update …, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://starwalk.space/en/news/3i-atlas-interstellar-object
44. Will 3I/ATLAS break up? Astronomers look for proof of Alien Mothership ‘Interstellar Visitor’ approaching Sun – The Economic Times, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://m.economictimes.com/news/international/us/will-3i/atlas-break-up-astronomers-look-for-proof-of-alien-mothership-interstellar-visitor-approaching-sun/articleshow/124454903.cms
45. An interstellar visitor lights up the Red Planet’s sky – ScienceDaily, erişim tarihi Ekim 13, 2025, https://www.sciencedaily.com/releases/2025/10/251012054618.htm