5. Sınıf 3. Ünite: Destek ve Hareket Sistemi

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Destek ve Hareket Sistemi” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

2. Bölüm: Destek ve Hareket Sistemi
FB.5.3.2.1. Destek ve hareket sistemine ait yapıları sınıflandırabilme
a) Destek ve hareket sistemine ait yapıların niteliklerini tanımlar. (İskelet)
a) Destek ve hareket sistemine ait yapıların niteliklerini tanımlar. (Eklem)
a) Destek ve hareket sistemine ait yapıların niteliklerini tanımlar. (Kas)
b) Destek ve hareket sistemine ait yapıları niteliklerine göre ayrıştırır. (İskelet)
b) Destek ve hareket sistemine ait yapıları niteliklerine göre ayrıştırır. (Eklem)
b) Destek ve hareket sistemine ait yapıları niteliklerine göre ayrıştırır. (Kas)
c) Destek ve hareket sistemine ait yapıları gruplandırır.
ç) Destek ve hareket sistemine ait yapıları etiketler.
FB.5.3.2.2. Destek ve hareket sisteminin sağlığı için yapılması gerekenler konusunda bilgi
toplayabilme
a) Destek ve hareket sisteminin sağlığı ile ilgili bilgiye ulaşmak için kullanacağı
araçları belirler.
b) Belirlediği araçları kullanarak destek ve hareket sisteminin sağlığı hakkında bil
giler bulur.
c) Destek ve hareket sisteminin sağlığı hakkında bulduğu bilgileri doğrular.
ç) Ulaştığı bilgileri kaydeder.

“Destek ve Hareket Sistemi” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Destek ve Hareket Sistemi” konusunda anlamadığın noktaları öğreneceksin. Destek ve hareket sistemi bilgisi; doğru duruş alışkanlıkları kazanmayı, sakatlanmaları önlemeyi ve spor yaparken performansı artırmayı sağlar. Kemik ve kas sağlığı için dengeli beslenme bilinci geliştirir, yaralanmalara doğru müdahalede bulunmaya yardımcı olur ve osteoporoz gibi hastalıklardan korunmayı destekler. Bu bilgilerle sağlıklı bir yaşam sürdürmek mümkündür.

Destek ve Hareket Sistemi Nedir?

İnsan vücudu, farklı sistemlerin birbiriyle uyum içinde çalışmasıyla hayatta kalır ve işlevlerini yerine getirir. Destek ve hareket sistemi, bu sistemler arasında önemli bir yer tutar. Bu sistemin temel bileşenleri iskelet ve kas sistemidir. Gelin, bu iki sistemi detaylıca inceleyelim.

Yapıların Gruplandırılması

İskelet Sistemi

• Kemikler
  • Uzun
  • Kısa
  • Yassı

• Eklemler
  • Oynar
  • Yarı oynar
  • Oynamaz

Kas Sitemi

• Kaslar
  • Çizgili
  • Düz
  • Kalp

1. İskelet Sistemi

İskelet nedir, görevleri nelerdir?

Kemiklerden ve kıkırdaklardan oluşan, vücudumuza şekil veren, destek sağlayan ve iç organlarımızı koruyan bir yapıdır.

İskelet sisteminin temel görevleri şunlardır:

• Destek Sağlama: Vücudun dik durmasını sağlar.
• Koruma: Hayati organlarımızı dış etkilerden korur (örneğin, kafatası beyni, kaburgalar kalp ve akciğeri korur).
• Hareket: Kaslarla birlikte çalır ve böylece hareket etmemizi sağlar.
• Mineral Depolama: Kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar.
• Kan Hücresi Üretimi: Kemik iliğinde kan hücreleri üretilir.

Kemiklerin Yapısı ve Çeşitleri

Kemikler, iskelet sisteminin ana bileşenleridir.

Kemiklerin Yapısı:

• Kemik Zarı: Kemiği çevreleyen ve beslenmesini sağlayan ince bir zardır.
• Sert Kemik Doku: Kemiğin dayanıklılığını sağlar.
• Süngerimsi Kemik Doku: Hafifliği ve kan hücrelerinin üretildiği boşlukları içerir.
• Kemik İliği: Kan hücrelerinin üretildiği yumuşak dokudur.

Kemik Çeşitleri

Uzun Kemikler

Kolda, bacaklarda ve parmaklarda bulunur, kan üretimi genellikle bu kemiklerdeki kırmızı kemik iliğinde olur. (örneğin, uyluk kemiği). Boyu eninden uzun olan kemiklerdir.

Kısa Kemikler

El ve ayak bileklerindeki küçük ve küresel kemiklerdir. Eni boyuna yakın uzunluktadır.

Yassı Kemikler

Kafatası, kaburga, kürek kemiği ve leğen kemiği gibi düz ve geniş kemiklerdir.

2. Eklemler

Kemiklerin birbiriyle birleştiği noktalara eklem denir. Eklemler, hareket etmeyi kolaylaştırır ve vücuda esneklik kazandırır.

Eklemlerin Çeşitleri

Oynar Eklemler

Diz, dirsek, parmak gibi serbest hareket eden eklemlerdir. Büyük açılarda dönüş yapabilirler ve kemikler birbiri üzerinden kıkırdak aracılığı ile kayarak hareket eder.

Yarı Oynar Eklemler

Omurga, kaburgalar ve boyun gibi sınırlı hareket eden eklemlerdir. Kemikler birbirine kıkrdak dokusu ile yapışıktır ve kıkrdağın sağladığı esneklik ile küçük açılarda bükülme sağlanabilir.

Oynamaz Eklemler

Kafatası kemiklerinde ve leğen kemi”ği eklemlerinde olduğu gibi hareket etmeyen eklemlerdir. Kemikler bir bütün gibi dursa da kaynaşmış durumdadır. Hareket sağlamaz.

Eklemlere Yardımcı Yapılar

• Kıkırdak: Kemiklerin uçlarını kaplar ve böylece sürtünmeyi azaltır. Kulak ve burun gibi organlarda kemiklerin uçlarında bulunarak kemiklerin kırılganlığını kuvveti sönümleyerek azaltır.
• Eklem Sıvısı: Kıkırdaklar arasında birikerek sürtünmenin azaltılmasına yardımcı olur yani kayganlık sağlar.
• Bağlar: Kemikleri birbirine bağlayan güçlü yapılardır.

3. Kas

Kas nedir, görevleri nelerdir?

Kaslar, vücudumuzun hareket etmesini sağlayan ayrıca iç organlarımızın çalışmasını destekleyen esnek dokulardır.

Kas sisteminin görevleri şunlardır:

• Hareket: İskeletle birlikte çalışarak vücut hareketlerini sağlar.
• Dolaşım: Kalp kası sayesinde kan dolaşımı gerçekleşir.
• Isı Üretimi: Kasların çalışmasıyla vücut sıcaklığı dengelenir.
• Destek: Vücudu şekillendirir ve iskelete destek sağlar.

Kas Çeşitleri

Kaslar; çizgili, düz ve kalp kası olmak üzere üç çeşittir.

Çizgili Kaslar

• İskeletle birlikte çalışır.
• Hızlı kasılır ve çabuk yorulur.
• Kol ve bacak kasları buna örnektir.

Düz Kaslar

• İç organlarda bulunur (örneğin, mide, bağırsak).
• Yavaş çalışır ve yorulmaz.

Kalp Kası

• Yalnızca kalpte bulunur.
• Ritmik ve düzenli bir şekilde çalışır.
• Yorulmaz.

Kasların Çalışma Şekli

Kaslar kasılarak ve gevşeyerek çalışır. Böylece kaslar, bağlı olduğu kemikleri hareket ettirir.

• Kasılma: Kaslar kısalır, böylece bağlı bulundukları kemikleri çeker.
• Gevşeme: Kaslar uzar, böylece eski haline döner ve gevşemiş olur.

Destek ve Hareket Sisteminin Parçalarını Etiketleyelim

Oyuna ulaşmak için tıklayın.

İskelet Sistemi ve Kas Arasındaki İlişki

Kas ve iskelet sistemi, hareketi sağlamak için birlikte çalışır. Kaslar, kemiklere tendon adı verilen yapılarla bağlanır. Kasların kasılıp gevşemesi kemikleri hareket ettirir. Örneğin, bisiklet sürerken bacak kasları kemikleri çekerek pedalları çevirir.

Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı

Sağlıklı bir destek ve hareket sistemi için şu kurallara dikkat edilmelidir:

• Dengeli Beslenme: Kalsiyum ve D vitamini alımı önemlidir.
• Düzenli Egzersiz: Kasların güçlenmesini ve kemik yoğunluğunun artmasını sağlar.
• Doğru Duruş: Omurga sağlığını korumak için doğru oturma ve ayakta durma alışkanlıkları geliştirilmelidir.
• Yaralanmalardan Korunma: Spor yaparken koruyucu ekipman kullanılması ve kasların aşırı zorlanmaması önemlidir.

Sık Görülen Hastalıklar ve Korunma Yolları

1. Osteoporoz: Kemiklerin zayıflayıp kırılgan hale gelmesi nedeniyle oluşur.
   • Korunma: Kalsiyum ve D vitamini alımı, düzenli egzersiz sayesinde korunabilirsin.
2. Kas Yırtılmaları: Kasların aşırı zorlanması nedeniyle oluşur.
   • Korunma: Egzersiz öncesi ısınma hareketleri yapılması sayesinde kas yırılması riski azalır.
3. Skolyoz: Omurganın yana doğru eğrilmesi nedeniyle oluşur.
   • Korunma: Doğru duruş ve erken teşhis sayesinde önem alınabilir.

Bu bilgiler, destek ve hareket sistemini daha iyi anlamanızı sağlar. Vücudumuzun bu temel sistemlerini koruyarak sağlıklı ve aktif bir yaşam sürebiliriz.

İçerik Sürümü: 1.0
Son Güncelleme: 20 Aralık 2024

Kaynakça

Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: aydınoloji

Akademik Kaynakça

Fen Bilimleri Öğretim Programı (2024) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 2024 Müfredatı

Wiley.Marieb, E. N., & Hoehn, K. (2018). Human Anatomy & Physiology (11th ed.). Pearson.

Moore, K. L., Dalley, A. F., & Agur, A. M. R. (2013). Clinically Oriented Anatomy (7th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.

Netter, F. H. (2018). Atlas of Human Anatomy (7th ed.). Elsevier.

Buckwalter, J. A., & Grodzinsky, A. J. (1999). Articular cartilage: Degeneration and osteoarthritis. Arthritis & Rheumatism, 41(8), 1331-1342.

Ağ Kaynakçası

National Center for Biotechnology Information (NCBI): https://www.ncbi.nlm.nih.gov/

Görsel

Oyun – Kas: https://freesvg.org/male-musculature

Oyun – İskelet: https://freesvg.org/skeleton-figure

3D Materyaller

“Anatomically Correct Skeleton” (https://skfb.ly/oILAQ) by xandizandi is licensed under Creative Commons Attribution (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). (Görsel 1, 2, 3, 4, 5, 6)

“Muscle_ Rig” (https://skfb.ly/oJKWD) by 3DollarGuy is licensed under Creative Commons Attribution (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). (Görsel 7, 10)

“Realistic Stomach” (https://skfb.ly/oLInR) by Brain Diagno is licensed under Creative Commons Attribution (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). (Görsel 8)

“adult heart” (https://skfb.ly/ozxCV) by Education Resource Fund is licensed under Creative Commons Attribution (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/). (Görsel 9)