5. Sınıf 4. Ünite: Tam Gölgenin Oluşumu

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Tam Gölgenin Oluşumu” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

3. Bölüm: Tam Gölgenin Oluşumu
FB.5.4.3.1. Tam gölgeyi gözlemleyerek açıklayabilme
a) Tam gölgenin nitelikleri tanımlar.
b) Tam gölgeye ait elde ettiği verileri kaydeder.
c) Tam gölgeyi etkileyen değişkenleri açıklar.

“Tam Gölgenin Oluşumu” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Tam Gölgenin Oluşumu” konusunun aslında zor olmadığını ve konuyu bilmenin hayatını kolaylarştıracak teknik detaylara sahip olduğunu fark edeceksin. Gölge oluşumunu anlamak, günlük hayatta ışık ve cisimler arasındaki ilişkiyi kavramanı sağlar. Bu bilgi sayesinde güneşin konumuna göre gölgelerini yorumlayabilir, saat belirleyebilir, yazın gölgelik alanları daha verimli kullanabilir ve sürüş sırasında farların nasıl çalıştığını anlayarak güvenliğe katkıda bulunabilirsin. Ayrıca, sanat ve tasarım alanlarında gölgenin etkisini kullanarak görsel düzenlemeler yapabilirsin.

Gölge Nedir?

Gölge, ışık kaynağı önünde bulunan opak (ışığı geçirmeyen) bir nesnenin arkasında oluşan karanlık bölgedir. Gölge oluşumu, ışığın doğrusal olarak yayılmasının bir sonucudur. Işık kaynağından çıkan ışınlar opak bir nesneye çarptığında, içinden geçemez ve nesnenin arkasında ışığın ulaşamadığı karanlık bir alan oluşur. Bu alana tam gölge denir.

Tam Gölgenin Oluşumu

Tam gölgenin oluşması için üç temel unsur gereklidir:

1. Işık Kaynağı: Gölge oluşumu için ışık gereklidir. Bu; güneş, el feneri veya lamba gibi bir kaynak olabilir.
2. Opak Nesne: Işığı geçirmeyen nesnelerdir. Örneğin, kitap, duvar veya insan vücudu opak nesnelerdir.
3. Ekran: Gölgenin oluştuğu yüzeydir. Bu, duvar, zemin veya herhangi bir düz yüzey olabilir.

Gölge Oluşumunun Adımları

1. Işık kaynağından çıkan ışınlar doğrusal olarak yayılır.
2. Işınlar opak bir neseye çarpar ve nesnenin arkasında karanlık bir bölge oluşur.
3. Karanlık bölge, nesnenin şeklini yansıtan bir gölge olarak ekran üzerinde görülür.

Etkileşimli Öğrenme

Aşağıdaki etkileşimli içerikle gölge oluşumunu anlayabilirsin:

Gölge Büyüklüğünü Etkileyen Faktörler

Gölgenin büyüklüğü, iki temel faktöre bağlıdır:

Nesnenin Büyüklüğü

• Aynı mesafede bulunan iki nesneden büyük olanın gölgesi daha büyük olur.
• Örneğin, ışık kaynağına eşit uzaklıkta bulunan bir futbol topunun gölgesi, tenis topunun gölgesinden daha büyüktür.

Işık Kaynağı ile Nesne Arasındaki Mesafe

• Nesne ışık kaynağından uzaklaştıkça gölgesi küçülür.
• Örneğin, el fenerini bir nesneden uzaklaştırdığınızda, nesnenin gölgesi küçülür.
• Nesne ışık kaynağına yaklaştıkça gölgesi büyür.
• Örneğin, el fenerini bir cisime yaklaştırdığınızda, nesnenin gölgesi büyür.

Etkileşimle Öğrenelim

Gölge boyunu, opak nesne ile ışık kaynağı arasındaki uzaklığı değiştirerek gözlem yapmak için aşağıdaki etkileşimli uygulamayı kullanabilirsin.

Gölge Oluşumu ile İlgili Örnekler

Gölge oluşumu günlük hayatta sıklıkla karşılaştığımız bir olaydır. İşte bazı örnekler:

• Güneşli bir günde, güneş ışınları opak cisimlere çarparak yerde gölgeler oluşturur.
• Sabah ve akşam saatlerinde güneş ufka yakın olduğu için gölgeler uzun olur. Öğle saatlerinde ise güneş tam tepede olduğu için gölgeler kısalır.

Kaynakça

MEB Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (2024).