6. Sınıf 1. Ünite: Güneş ve Ay Tutulmaları

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Güneş Sistemi” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

2. Bölüm: Güneş ve Ay Tutulmaları
FB.6.1.2.1. Güneş ve Ay tutulması ile ilgili bilimsel çıkarım yapabilme
a) Güneş ve Ay tutulmasının niteliklerini tanımlar.
b) Güneş ve Ay tutulması ile ilgili topladığı verileri kaydeder.
c) Güneş ve Ay tutulmasını değerlendirir.
FB.6.1.2.2. Güneş ve Ay tutulması ile ilgili bilimsel model oluşturabilme
a) Güneş ve Ay tutulması ile ilgili model önerir.
b) Güneş ve Ay tutulması ile ilgili modelini geliştirir.

“Güneş ve Ay Tutulmaları” konusunun günlük yaşamıma faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Güneş ve Ay Tutulmaları” konusunda anlamadığın noktaları öğreneceksin. Karşılaştığın Güneş ve Ay Tutulmaları durumları konusunda bilimsel bir bakış açısı edinecek, bu doğa olaylarının göründüğünden daha fazla anlam ifade etmediğini anlayacaksın.

TUTULMA NEDİR?

Güneş Tutulması: Ay, Güneş ile Dünya arasına girer. Güneş ışığının Dünya’ya ulaşmasını engeller. Bu geçtiğimiz sene gördüğünüz “Tam Gölge” konusundaki gibi ışık kaynağı ile perde arasına opak bir nesnenin girmesine benzer. O an gündüz olmasına rağmen eğer tam gölgenin olduğu bölgedeysen karanlık olur.

Ay Tutulması: Dünya, Güneş ile Ay arasına girer. Bu sefer Dünya’nın gölgesi Ay’ın üzerine düşer, Ay olduğundan daha karanlık görünür!

Güneş Tutulması Türleri

Tam Güneş Tutulması

• Ay, Güneş’i tamamen kapatır.
• Tam tutulma bölgesinde gece yaşanıyormuş gibi karanlık ve serinlik oluşur.
• Sokak lambaları yanar.

Halkalı Güneş Tutulması

• Ay, Güneş’in tam önünde olsa da Ay’ın Dünya’ya en uzak konumda olması Ay’ın buraya tıkla ve doldur görünmesine neden olur ve bu durumda Güneş’in tamamı kaplanmaz ve halka şeklinde parlak bir bölge kalır.
• Tam tutulma bölgesinde loş bir görüntü oluşur.

Parçalı Güneş Tutulması

• Ay, Güneş’i kısmen kapatır.
• Tam tutulma bölgesinde bu hissedilmeyebilir.
• Bir ışın filtreleri ile gözlendiğinde Güneş’i oluşturan kürenin önünü kısmen kapatmış başka bir küre gözlenir.

DENEY

El feneri (buraya tıkla ve doldur), pinpon topu (buraya tıkla ve doldur), portakal (buraya tıkla ve doldur) ile tutulma canlandırılır.

Çok Önemli Uyarı: Güneş’e asla çıplak gözle bakılmamalıdır. Güneş filtreleri kullanarak ise 5-10 saniyeden fazla süre bakılmamalıdır. Güneş filtrelerinin sizi koruma garantisi bulunmaz ve bazı zehirli ışınları filtreleme yeteneği olmayan röntgen filminden bakmak çok daha tehlikelidir.

Aşağıdaki videodan bir Güneş Tutulması animasyonu izleyebilirsin.

Ay Tutulması ve Kızıl Ay

Neden Kırmızı?
Dünya’nın atmosferi Güneş ışınlarını kırar ve kırılan ışınlardan kırmızı ışık Ay’a ulaşır ve böylece Ay yüzeyi kırmızıymış gibi görünür.

“Kanlı Ay” Efsanesi

Bilimsel adı “Tam Ay Tutulması” dır. İnsanlar çağlar öncesinde bundan korkmaktaydı ancak günümüzde bu doğa olayını bilimsel olarak açıklayabiliyor ve özel bir anlam yüklemiyoruz.

Aydınoloji Hikaye Sentezleme

Aydınoloji Hikaye Sentezi, Aydınoloji tarafından Japon eğitim sistemi araştırılarak yeniden geliştirilmiş bir etkinliktir. Öğrencilerinizin belirlediğiniz sürede slaytlara bakması ve bu sırada konuyla ilgili hikaye üretmesi üzerine kuruludur. Öğrenci bilimsel bilgileri de ekleyerek hikayeye eğitsel nitelik kazandırırken ifadeleri arkadaşlarının ve özellikle kendi zihninde “Sentez” seviyesinde iz bırakır. Böylece öğrenme işlemi hem eğlenceli hem de akılda kalıcı olacaktır. Sizlere bunun için 20 saniye öneriyoruz ancak duruma göre artırıp azaltabilmeniz için bir ayar ekledik.

Aydınoloji Hikaye Sentezi

+ –

20

Süre (saniye):

Başla Tekrar Başla

Tutulmaları Karşılaştırma

Süper Kanlı Ay nedir? Araştırın.

Bilim Sözü:
“Gökyüzündeki her olay, evrenin bize fısıldadığı bir sırdır.”

İçerik Sürümü: 1.0
Son Güncelleme: 7 Haziran 2025

Kaynakça

Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: aydınoloji

Akademik Kaynakça

Fen Bilimleri Öğretim Programı (2024) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 2024 Müfredatı

NASA Solar System Exploration (https://solarsystem.nasa.gov)

NASA Eclipse Web Site (https://eclipse.gsfc.nasa.gov)

What Is an Eclipse? (Grades 5-8) (https://www.nasa.gov/learning-resources/for-kids-and-students/what-is-an-eclipse-grades-5-8/)

ESA Science & Exploration (https://www.esa.int/Science_Exploration)

Görsel

Photo by Alex Fu: https://www.pexels.com/photo/full-moon-1302436/

Photo by Drew Rae: https://www.pexels.com/photo/eclipse-digital-wallpaper-580679/

Photo by thiago japyassu: https://www.pexels.com/photo/lunar-eclipse-in-the-sky-18747845/

Photo by Jul L. G.: https://www.pexels.com/photo/moon-on-red-sky-in-eclipse-21338072/

Kullanılan Yapay Zeka Sistemleri

Dil Denetimi: AU-GPT 4.5

Psikolojik Denetim: AU-GPT 4.5

İçerik Üretim Desteği: https://chat.deepseek.com

Görsel Üretim Desteği: https://chatgpt.com