Fen Bilimleri Derslerine Çalışma ve Sınavda Başarılı Olma Stratejileri

Fen bilimleri dersleri (fizik, kimya, biyoloji, matematik, jeoloji, coğrafya, astronomi… vb.) bir çok öğrenci için en zor dersler olmuştur. Bu yazıda fen bilimleri alanında başarınızı artırmanın en iyi yollarını öğrenecek, sınavda başarılı olmak için stratejiler kazanacaksınız.

Okullara Giriş Sınavları

Okullara giriş sınavları (LGS, AYT, TYT gibi) genellikle çoktan seçmeli testler şeklinde yapılmaktadır. Bu testler sorunun ve 4 ya da 5 seçenek içinde tek doğru yanıtın olduğu sınav türündedir. Yani sorunun yanıtı aslında kağıdın üzerindedir ve yapmanız gereken tek şey doğru yanıtı haıtlamak ya da hesaplayarak bulmaktır.

Birinci Adım: Sağlık

Ne kadar çalışırsanız çalışın ancak sağlığınızın izin verdiği ölçüde başarıya ulaşırsınız. Kan değerlerinizde bulunan küçük eksiklikler beyninizi etkin kullanmanızı engeller. En basit örneklerden vermek gerekirse; kanınızda olması gerekenden daha az / fazla tuz (Mg, Na, Ca, K iyonları gibi) ya da olması gerekenden daha az B12 vitamini bulunursa ya da kan hücreleri ile ilgili değerleriniz olması gerkenden düşük olursa zihinsel tepkiniz nedensiz ve anlam veremediğiniz bir depresyon olacaktır. Bu durum, çalışma performansınızı ve derslere odaklanmanızı, dersleri anlamanızı ve bilgileri aklınızda tutmanızı engeller. Bazı durumlarda çarpıntı, panik-atak krizleri, ajitasyon (ani sinirlenme, saldırganlık) gibi huzursuz hissettiren durumlar görülebilmektedir. Yalnızca kan değerleri nedeniyle, sizi üzecek hiçbir neden olmasa da depresyon hissedebilirsiniz ve bunun nedeni büyük oranda kimyasal ve biyolojik faktörler olacaktır. Eksik ya da fazla minerallerin ne olduğunu tıbbi laboratuvar testinde öğrenip hekim desteği ile giderdiğinizde çoğu zaman anti-depresan gibi sert yöntemler kullanmadan sorunu çözebilirsiniz.

Bir otomobilin su, yağ, yakıt ve elektrik ihtiyaçları yerinde karşılanmadan sorunsuz biçimde ilerlemesini öğüt ile sağlayamazsınız. İnsan bedeni çok daha karmaşık bir makinedir ve dört değişkenden değil binlerce değişkenden etkilenir. Beyninizin herhangi bir fonksiyonu yürütebilmesi için kan değerlerinizin istenilen standartlarda olmasına özen göstermeniz gerekmektedir. Özellikle sınava hazırlanırken bunu hekiminize belirtmeniz ve hekiminizin önereceği sıklıkta kan testleri yaptırmanız, sonrasında hekim onayı şartıyla takviyeler almanız sınav başarınızı etkileyecektir. Tabii ki “hekim onayı” konusunda vurgu yapmak gerekiyor: Bilinçsizce kullanılan ilaçlar ve takviyeler sınav başarınızı artırmak yerine azaltacaktır. Bu nedenle bir hekimden yardım almanız başarının ilk koşuludur.

İkinci Adım: Plan Yapma

Günlük planınız olmalıdır. Bir gün içinde yapmanız gerekenlerin listesi olmalı ve bu listeyi sınavınızda olmasına tahammül edebileceğiniz kusursuzlukta yürütmelisiniz.

Planınızda asla saat bazlı işlem olmamalıdır. Çünkü 1 saat çalışma yazdığınızda 1 konuyu tamamlama garantiniz bulunmaz. Ancak 1 konu yazdığınızda konuyu anlamasanız bile üzerinde derin çalışmalar yapmanızı sağlar. Bu nedenle planınız süre değil performans bazlı olmalıdır. Çok çalışıyor gibi görünüp hiç iş yapmayabilirsiniz ancak bu verimli değildir. Verimli olan performans bazlı çalışmadır.

Örnek Plan:

13 / 05 / 2024

• X adet fen sorusu
• Y adet matematik sorusu
• Z adet Türkçe sorusu
• …
• a konusunu öğren. (Bu bölümü sonradan yazıyorsunuz, konu öğrenmeniz gerekmiyorsa teste, ödeve, projeye ya da etkinliğe çevirebilirsiniz. Böylece okulunuzun verdiği görevleri de zamanında yapmış olacaksınız.)
• …

Bu plan altyapısı kusursuzdur. Tam olarak ihtiyaçlarınıza hitap eder ve yüksek disiplin içerir. Görevler yapılmadan gün tamamlanmaz. Saat bazlı çalışmada 1 saatlik göreviniz sırasında yaklaşık 25 yaşına kadar etkisi altına olduğunuz ergenlik hormonlarının etkisiyle hayale dalsanız bile saat işlemeye devam edecektir. Bu nedenle planınız genellikle yeterince verimli olmaz. Size hayal kurmayın demiyorum ancak kendinize görev edindiğiniz işi tamamlamak koşulu ile istediğinizi yapabilirsiniz diyorum.

18 / 05 / 2024

• X+1 adet fen sorusu
• Y+1 adet matematik sorusu
• Z+1 adet Türkçe sorusu
• …
• b konusunu öğren.
• …

Görüldüğü üzere plan dinamik, yani sürekli kendisini güncelliyor. X, Y ve Z değişkenlerini verdim çünkü herkesin temposu özgündür. İçinizden gelecek kadar ancak biraz da kendinizi sıkacak kadar çalışmalısınız. Asıl öğrenme zorlanmaya başladığınız anda başlar. Temponuzu günden güne artırmalı ancak kendinizi zorlamamalısınız. Abartılı bir plan, çalışma disiplininizi bozar. Az da olsa istikrarlı çalışmanız her zaman daha faydalıdır, (ç)alışkanlık sağlar.

Zamanlama

En çok zorlandığınız dersleri her zaman uyumadan önceki bir saat içinde çalışın ve hiçbir etkileşimde bulunmadan uyuyun. Beyniniz sabaha kadar sizi hiç yormadan bu konuya çalışmaya devam edecektir.

Sosyal Etkileşim ve Beyin Dinlendirme

Eğer 8 saat boyunca bir tarlada işçilik yaparsanız bedeniniz inanılmaz derecede yorulur ve bu yorgunluğun tek çözümü uykudur. Ancak ders çalşma sırasında meydana gelen yorgunluğu hiçbir uyku geçiremez. Beyninizden deyim yerindeyse dumanlar çıkmaya başlamıştır ve beyninizi verimli kullanmak için onu dinlendirmenin büyük önemi bulunmaktadır. Buna rağmen beden yorgunluğunuzun olmaması da çalışmanız için gereklidir ve 8 saat uyumanız önerilir.

Beyninizi dinlendirecek tek şey zihninizi boşaltan aktivitelerdir. Sinema, dizi, video izleyebilirsiniz, basit bilgisayar – telefon oyunları oynayabilirsiniz, arkadaşlarınızla zaman geçirebilirsiniz ancak bütün bunları dozunda yapmalısınız. Eğer bunları yapmaz ve sürekli derse odaklanırsanız hem zihniniz yorulur hem de sınav kaygınız artabilir. Çok az da olsa boşvermişlik hissi, “dünyanın sonu değil” hissi sınava daha rahat girmenizi sağlayacak, herhangi bir aksilikte bu krizi daha az psikolojik yara alarak atlatmanızı sağlyacaktır.

Sosyal ilişkilerinizi ayrı bir parantezde değerlendirirsek, bunun toksik insanlarla olmaması, pozitif insanlarla olması çok önemlidir. Toksik insanlarla bir arada bulunmayın, onları uzaklaştırmak yerine kendiniz ortamdan uzaklaşın. Çünkü toksik insanların yer bulabildiği çevre aslında onun konfor alanı olup mevcut arkadaşları da aslında onun birer kopyasıdır. Çünkü illegal yönlerini kabullenemediğiniz toksik kişi, ilgili grup tarafından sindirilmiş, kabullenilmiştir. Mutsuz olduğunuz gruplardan ve yerlerden olabildiğince uzak durun. Ailenizi seçemezsiniz ancak arkadaşlarınızı seçebilirsiniz. Çevrenizi oluştururken prensiplerinize bağlı kalarak illegaliteden uzak kimseleri seçin. Kimse vazgeçilmez değildir. Arkanıza bakmayın.

Gelişim Odaklı Olun

Gelişim odaklı olmak kendinizi sürekli geliştirmenize ve çağı yakalamanıza olanak sağlar. Gelişim odaklı olmanın ön koşulu eleştirileri kabullenmektir. Eleştiriler sizi geliştirir ve modernize eder. Özellikle öğretmenleriniz ve sosyal gelişim komüniteleri gibi itibarı ve tecrübesi yüksek kaynaklardan gelen eleştiriler sizi en iyi hale getirir.

Üçüncü Adım: Yöntem Belirleme

MEB ya da ÖSYM tarafından yapılan sınavlara hazırlanırken önerdiğim yöntem bol miktarda test çözmektir. Ancak sıradan bir çözüm değil.

1. Derslerin tamamını dinlediğiniz ancak anlamadığınız bir konuda test kitabınızın ya da EBA’dan bir testin ilgili sorularını çözmeye başlayın.
2. Sorular kolay, yanıtlarınızdan emin olarak çözüyorsunuz.
3. Bilemediğiniz ya da emin olamadığınız soruya geldiniz.
4. Teste devam etmeyin.
5. Konu anlatım kitaplarınızdan ya da ders kitabınızdan ya da internetten soruyla ilgili bölümü bulup öğrenin.
6. Soruyu çözün.

Bu çalışma yöntemi sayesinde test sırasında karşınıza gelecek soruyu analiz etme, araştırma yeteneği kazanacaksınız ve bu, konu anlatım kitabını ezberlemekten daha değerlidir. Ne kadar fazla soru çözerseniz karşınıza gelebilecek sınav sorusuna benzer soruyu sınavdan önce çözmüş olma olasılığını o kadar artırırsınız. Soru çözme sırasında sürekli açık duran konu anlatım enstrümanlarını ise zamanla daha az kullanmaya başladığınızı fark edeceksiniz.

Deneme yaptığınızda ise asla konu anlatım incelemesi yapmayın. Olabildiğince gerçek sınavı taklit edin. Gerekirse sınıf hissini alabileceğiniz bir ortamda yapın denemelerinizi. Sınav sonunda mutlaka tüm yanlışları ve boşları analiz edip konu çalışma planı için hedef olarak belirleyin. En çok yanlış yaptığınız konulardan en fazla testi çözün.

Soru çözerken sorulara eleştirel gözle bakın. Sizden tam olarak neyi istediğini bu sayede anlarsınız ve bazen “soru çok güzelmiş, çok zekice hazırlanmış bir soru, sorunun amacını yakaladım, bu soru çok baştan savma ve başarısız” gibi düşüncelere ulaşırsınız ki bu eleştirel düşünme seviyesidir.

Dördüncü Adım: Strateji Belirleme

LGS öğrencisisiniz ve fen bilimleri dersinden çok fazla soru kaçırıyorsunuz. Neden? Fen bilimleri dersinin tüm terimleri birbiri ile bağlantılıdır. Eğer fen bilimleri dersine çalışırken her olayı birbirinden bağımsız olarak ele alırsanız dev bir kaos ile savaşmak zorunda kalırsınız. Ancak fen bilimleri dersini diğer tüm derslerden daha kolay yapan şey (evet fen bilimleri dersi en kolay derstir) tüm olay örgüsünün birbiri ile bağlantılı olmasıdır.

Soru: Dağ köylerinde yaşayan insanların cildi neden deniz kıyısında yaşayan insanlara göre daha kırmızıdır?

1. Fotosentez bir tepkimedir ve formülü:
2. Karbondioksit + Su + Işık Enerjisi → Şeker(Besin) + Oksijen dir.
3. Bitki, şekeri kendi üzerine depolarken oksijenin bir kısmını kullanıp kullanmadığı kısmı atmosfere verir.
4. Bitkiye su vermezseniz bitki bu tepkimeyi gerçekleştiremez.
5. Şeker üretemezse buğday, meyve, sebze üretemez ve besin oluşamaz.
6. Tüm üretici canlılar (bitkiler, algler vb.) oksijen üretmeyi aynı anda keserse saatler içinde canlılığın bir bölümü ölür.
7. Çünkü oksijenli solunum, üretici canlıların üretmekte olduğu oksijene bağlıdır.
8. Oksijenli solunumu ezberlemeye gerek yok. Yukarıdaki formülün aynısını ters çevirmemiz yeter.
9. Şeker(Besin) + Oksijen → Karbondioksit + Su + Enerji
10. Şeker yani besin, sindirim sistemi ile kana alınır. Tabii ki emilimi için aşamalardan geçmesi gerekir.
11. Buna sindirim denir ve besinler ince bağırsaktan kana karışır.
12. Kaslarımızın çalışabilmesi için enerji kullanırız.
13. Yukarıdaki tepkimenin tek nedeni enerjiyi elde edebilmektir.
14. Atmosferin yaklaşık %21’ini fotosentez kökenli oksijen oluşturur.
15. Oksijen ise solunum sistemi ile alınır.
16. Solunum sistemindeki kan hücreleri oksijeni akciğerden alıp tüm bedeninize taşır.
17. Oksijen, çok yüksek yerleşim yerlerinde az bulunur.
18. Çünkü yükseklere çıkıldıkça atmosfer basıncı düşer.
19. Çünkü atmosfer de belirli bir ağırlığa sahiptir ve yeryüzüne yaklaştıkça üzerindeki atmosfer tabakası kalınlaştığı için bu ağırlık da artar.
20. Ağırlık artınca yeryüzündeki gazlar oldukça sıkışır ve tanecikler birbirine yaklaşır.
21. Atmosferde yükseldikçe oksijen azalır. (Penceresi kırılan uçakta oksijen maskelerinin düşme nedeni de budur)
22. Düşük atmosfer basıncı oksijenin kana girişini yavaşlatır.
23. Çünkü tanecikler sıkışmış olmadığı için birbirine uzaktır ve tek nefeste daha az oksijen taneciği ciğerlere çekilir.
24. Kan bu eksiği gidermek için hücre sayısını ve hemoglobini (kana kırmızı rengi veren madde) artırır ki daha fazla oksijen yakalayabilsin.
25. Bu nedenle dağ köylerinde yaşayan insanların cildi daha kırmızıdır.

Bu örgüyü bir yılda değil toplamda dört yıl içinde görüyorsunuz.

Bu hikaye benzer binlerce hikayeden yalnızca biri. Fen bilimleri dersi tamamen açıklanabilir ve kanıtlanabilir hikayelerle doludur. Bu ve benzeri olay örgüsünü tek tek ezberlemeye kalkarsanız fen zor hissettirir. Ancak olay örgüsünün nedenselliğini bildiğinizde fen bilimleri dersi yalnızca bilimsel olayları açıklama işidir. Fen bilimleri dersini kolay yapan, ne kadar kalabalık görünürse görünsün aslında tüm detayların birbiri ile bağlantılı oluşudur.

Yukarıdaki 25 maddelik büyük bilgi yükü bize şunu söyler: “Yüksek rakımda yaşayan insanların cildi eksik oksijen faktörü nedeniyle genelde kırmızıdır.” Bu olayı; kimya, biyoloji, fizik, matematik ve coğrafya birlikte etkilemiş, birbiri ile alakasız görülen konular birleşerek bir sonuca neden olmuştur. Olayları parça parça öğrenmek yerine birbirine örgülenmiş halde öğrenmeniz halinde hem nedensel bağlantıları öğreneceksiniz hem de hikayeleşmiş olacağı için asla unutmayacaksınız.

Son Adım: Sınav

Her ne olmak isterseniz isteyin sınavlara hazırlanın. Yapay zeka teknolojileri tarafından işsiz kalma tehlikesi konusunda fazlasıyla psikolojik baskı olsa da insan faktörünün her zaman odak varlık olarak kalacağını unutmamak gerekir.

Sınav sırasında ilk 3-4 dakika heyecan duyabilirsiniz. Bu bittiğinde deneme sınavında olduğunuz hissi başlar.

• Sınav sabahı alerji yapabilecek fındık, fıstık, ceviz ve özellikle bal gibi “zeka açar” diye sunulan besinleri asla yemeyin. Bedeninizde sınav stresiyle gelen adrenalin seviyesi yüksek olsa bile bazen alerjik reaksiyon geliştirecek kadar şiddetli alerjiniz olabilir.
• Sınav günü ve öncesi bilmediğiniz hiçbir şeyi yemeyin. Besinlerin temizliğine çok dikkat edin. Şebekeden su içmeyin.
• Sınav sabahı süt, kaymak, yeşil yapraklı çiğ besinler ve kuru veya yaş meyve tüketmeyin. Bunlar bağırsak faaliyetini artırır.
• Şeker dengesini alt-üst edecek kadar çok yemek veya bal, reçel, pekmez gibi şekerli besin tüketmeyin. Bu besinler çabuk acıktırır ve şeker dengesini bozabilir.
• Normal (kepekli olmayan) ekmek ile yapılmış tost ile yanında içeceğiniz ılık su oldukça iyi bir seçenektir.
• Kahve, enerji içeceği ve çay gibi çarpıntı seviyesini artırabilecek içeceklerden kesinlikle uzak durun.
• Heyecan nedeniyle ağzınız oldukça kuruyabilir ve normaldir. İlk 3-4 dakika abartılı derecede su içmeyin.
• Rahat kıyafetler (eşofman gibi) giyin. Kemerli, kot kumaşlı, keten, gömlek vb ürünler yorucu olabilir.
• Olumlu bir tutum ve pozitif düşüncelerle sınava gidin, içinizde başaracağınıza dair inancınız olsun.
• En önemlisi: Sınav evraklarını ve gereçleri hazırlayın.
• Daha da önemlisi: Sınav saatine geç kalmayın çünkü başlamış sınava alınmanız yasak.

Bu makale çok sayıda saha tecrübeleri ile üretilmiş ve oldukça olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Sizlere ve arkadaşlarınıza yararlı olmaslı dileği ile…

Başarılar dilerim.

Aydın ÜNLÜ