5. Sınıf 1. Ünite – Gökyüzündeki Komşumuz: Güneş

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Gökyüzündeki Komşumuz: Güneş” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

1. Bölüm: Gökyüzündeki Komşumuz: Güneş
FB.5.1.1.1. Güneş’in yapısı ve dönme hareketi ile ilgili bilgileri kaydedebilme
a) Güneş’in yapısı ve dönme hareketi ile ilgili bilgiye ulaşmak için kullanacağı araçları belirler.
b) Belirlediği araçları kullanarak Güneş’in yapısı ve dönme hareketi hakkında bilgileri bulur.
c) Güneş’in yapısı ve dönme hareketi hakkında bulduğu bilgileri doğrular.
ç) Güneş’in yapısı ve dönme hareketi hakkında ulaşılan bilgileri kaydeder.

“Gökyüzündeki Komşumuz: Güneş” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?

Bu içeriği okuduğunda “Güneş” konusunda yeni bilgiler edineceksin. Yaşamımızı Güneş’ten aldığımız enerjiyle sürdürdüğümüzü öğreneceksin. Güneş’in üzerinde onun hareketini anlamamızı sağlayan lekelerin var olduğunu öğreneceksin. Güneş’in tehlikeli yönlerinin olduğunu ve bunlardan nasıl korunacağını öğreneceksin.

TANIMLAR

Güneş nedir?

Dünya’nın da içinde bulunduğu Güneş Sistemi’nin merkezindeki yıldızdır.

Yıldız nedir?

Uzay boşluğuna güçlü ışık ve yüksek enerji saçan, Dünya’dan parlak noktalar olarak görülen gök cisimleridir.

Güneş’i gözlemek için neye ihtiyacım var?

Bir profesyonele. Başka hiçbir şey gerekli değil. Çünkü kendi kendine güneş gözlemi yapmak çok tehlikelidir. Güneş gözlemi yapmak istediğimiz zaman bir astronom bulup onun denetimi altında gözlem yapmalıyız. Her ne kadar filtre kullanılsa bile Güneş’e doğrudan bakarsak gözlerimiz mutlaka zarar görür. Bazı gelişmiş sistemler kamera üzerinden görüntü alıp monitöre yansıtabilir, bu durum güneş gözlemi yapmanın en güvenli yöntemlerinden biridir.

Güneş’in Şekli Neye Benzer?

Küresel bir gök cismidir. Tıpkı Dünya ve Ay gibi.

Güneş’in görüntüsünü daha detaylı görmek istersen aşağıdaki animasyonu izleyebilirsin.

Güneş’in yapısı nasıldır?

Tıpkı diğer yıldızlar gibi gazsal bir gök cismidir. Gazsal demek yapısını oluşturan maddeler duman, buhar gibi gaz yapıdadır demektir. Bunun nedeni Güneş’in çok sıcak oluşudur. Güneş’in içindeki maddeler bu sıcaklıkta katı ya da sıvı kalacak yapıda değildir.

Güneş hareket eder mi?

Uzay boşluğunda yer değiştirmekle beraber kendi ekseni etrafında dönüş yapmaktadır. Kendi etrafında yaptığı dönüş Galileo Galilei tarafından saptanmıştır. Galileo, Güneş’in yüzeyinde bulunan lekelerin konumunu her gün kaydederek Güneş’in nasıl hareket ettiğini ve bu hareketin ne kadar sürdüğünü bulmuştur.

Güneş lekeleri nedir?

Güneş’in yüzey sıcaklığı her bölgesinde aynı seviyede değildir. Güneş’in bazı bölgeleri diğer bölgelere göre daha soğuktur. Bu bölgeler daha az parlak görünür. Bu nedenle bir filtre kullanılarak Güneş’e baktığımızda bu bölgeler siyah noktalar halindedir. Bu bölgelere “Güneş Lekeleri” denir.

Güneş nasıl döner?

Kendi ekseninde saat yönünün tersine, yani batıdan doğuya doğru döner. Bunu Galileo, güneş yüzeyindeki lekelerin her baktığında biraz daha sağ tarafa doğru kayması ile fark etmiştir. Aşağıdaki görselde güneş lekelerinin hareketine bakarak Güneş’in dönüş yönünü öğrenebiliriz.

Güneş ne kadar büyük?

Dünya’ya göre devasa büyüklükte bir gök cismidir. O kadar büyüktür ki eğer Güneş küresel bir fanus olsaydı içini yalnızca Dünya kullanarak doldurmak için 1 milyon 300 bin adet Dünya gerekirdi.

Aşağıdaki animasyonu izleyerek Dünya ve Güneş’in boyutlarını karşılaştırabilirsiniz.

Güneş bu kadar büyükse neden gökyüzünde çok küçük görünüyor?

Bir nesne bulunduğumuz konumdan uzaklaştıkça boyutu değişmese de bize daha küçük görünür. Bunu kolaylıkla test edebilirsiniz. Kitabınızdan bir sayfa açın ve oldukça uzak bir noktaya gidin. Yazıları okumak istediğinizde harflerin oldukça küçük göründüğünü fark edeceksiniz. Bunun nedeni uzakta olan nesnelerin daha küçük görünmesidir.

Güneş bize ne kadar uzak?

Dünya’ya ortalama 150 milyon kilometre uzaklıktadır. Ortalama diyoruz çünkü Güneş ile Dünya arasındaki mesafe bir yıl içinde yaklaşık 5 milyon kilometre artıp azalmaktadır.

Güneş’in içinde ne var?

Dünya’da olduğu gibi katmanlar var. Güneş’in bilmen gerken dört adet katmanı bulunur. En içteki katman en sıcak olandır ve yaklaşık 15 milyon °C’tur. En dıştaki katman ise en soğuk olandır ve yaklaşık 6 bin °C’tur.

Güneş’e bakarsam ne olur?

Gözlerinde zarar gördüğünde kendisini iyileştiremeyen canlı ışık sensörleri var. Güneş’e bakarsan güneşten gelen yüksek enerjili ışınlar bu ışık sensörlerini yüksek ısı nedeniyle öldürür. Eğer Güneş’e doğrudan bakarsan görme yeteneğini kalıcı olarak kaybedersin.

Güneş’ten nasıl korunurum?

1. Güneşe asla bakma, bunu görmen gerekmiyor.
2. Güneşli havalarda güneşe doğrudan bakmasak bile çevreden yansıyan ışınlar da tehlikelidir. Bu nedenle güneşli havalarda yüksek kaliteli güneş gözlükleri ile dolaşmalısın. Eğer düşük kaliteli gözlük kullanırsan; bu, gözlerini korumak yerine daha fazla zarar verir. Bu nedenle güneş gözlüğü satın alırken bunun Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı onaylı UV filtreli gözlük camlarına sahip olduğundan emin olmalısın. Gözlerin değerli organdır ve sağlığı ihmal edilmemelidir.

Güneş’in faydaları neler?

1. Dünya’ya ışık verir, böylece çevremizi görebiliriz.
2. Dünya’ya ısı verir böylece canlı yaşamı mümkün olur.
3. Cildimiz doğrudan güneş ışınlarına maruz kaldığında güneş ışınları, bedenimizde bulunan D vitaminini kullanılabilir hale getirir. Bu sayede kemiklerimiz güçlü olur, grip ve nezle gibi hastalıklara yakalanma olasılığımız düşer ve anne karnında gelişmekte olan bebeklerde raşitizm ve zeka geriliği gibi sorunların gelişimini önler.
4. Güneş ışınlarını elektrik enerjisine çevirebiliriz ve bu temiz enerji üretim biçimidir.

Güneş’in özellikleri nelerdir?

• Bir yıldızdır.
• Yaklaşık 4,6 milyar yaşındadır.
• Orta sıcaklıkta bir yıldızdır.
• Orta büyüklükte bir yıldızdır.
• Dünya’nın yaşam kaynağıdır.
• Bize en yakın yıldızdır ve bu yüzden büyük görünür.
• Ona bakmak mutlaka görme reseptörlerinizi öldürür. Daha uzun süre bakarsanız daha fazla görme reseptörünüz ölür. Bu nedenle Güneş’e asla bakmamalı, güneşli havalarda mutlaka UV korumalı güneş gözlüğü kullanılmalıdır.

Kaynakça

Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: aydınoloji

Uyarı: Görsel ve işitsel materyallerin tümü lisanslı yazılımlarla tekrar düzenlenerek kullanılmıştır. Daha fazla bilgi alın.

Akademik Kaynakça

Fen Bilimleri Öğretim Programı (2024) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 2024 Müfredatı

https://science.nasa.gov/sun/sunspots

https://spaceplace.nasa.gov/menu/sun

https://en.wikipedia.org/wiki/Sun

https://www.jpl.nasa.gov/nmp/st5/SCIENCE/solarwind.html#:~:text=The%20solar%20wind%20is%20created,lines%20that%20extend%20radially%20outward.

NASA Solar Rain

Görsel Kaynakça

Görsel 1 ve 2: https://science.nasa.gov/sun/sunspots

Ses Kaynakçası

Çevre: https://pixabay.com/tr/sound-effects/greenfield-birds-suburban-sounds-in-the-background-16683/
Kuş: https://pixabay.com/sound-effects/cranes-2-98710/
Uydu 1: https://pixabay.com/tr/sound-effects/sonar-ping-95840/
Uydu 2: https://pixabay.com/tr/sound-effects/data-reveal-sound-6460/
Fon gürültüsü: https://pixabay.com/tr/sound-effects/lunar-wind-53078/
Güneş filtresi: https://pixabay.com/tr/sound-effects/radio-103737/

3D Çizim Kaynakçası

Uydu: https://free3d.com/3d-model/satellite-v1–384167.html
Kuş: https://free3d.com/3d-model/goose-78428.html