F.8.1.2. İklim ve Hava Hareketleri
Önerilen Süre: 6 ders saati
F.8.1.2.1. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar.
F.8.1.2.2. İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler.
“İklim ve Hava Hareketleri” konusunu öğrenirsem ne kazanacağım? Günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?
İklim nedir?
Yeryüzünün belirli bir bölgesinde uzun yıllar boyunca gözlemlenen hava olaylarının ortalamasına iklim denir.
İklim bir bilim alanı mıdır?
Evet, iklim bir bilim alanıdır ve klimatoloji (iklim bilimi) olarak bilinir. İklim bilimi üzerine çalışma yürüten bilim insanlarına klimatolog (iklim bilimci) adı verilir.
İklim çeşitleri nelerdir?
Dünya’da çok sayıda iklim görülür Bunları aşağıdan bulabilirsin. Ülkemizde görülenleri (Türkiye) olarak görebilirsin.
Tropikal İklim
- Tropikal Yağmur Ormanları İklimi
- Tropikal Muson İklimi
- Tropikal Savana İklimi
Subtropikal İklim
- Subtropikal Yağışlı İklim
- Subtropikal Kurak İklim
Akdeniz İklimi (Türkiye; Akdeniz kıyıları)
Karadeniz İklimi (Türkiye; Karadeniz kıyıları)
Karasal İklim (Türkiye; İç, Güney ve Doğu Anadolu bölgeleri)
Kutup İklimi
- Kutup Çölü İklimi
- Tundra İklimi
Dağ İklimi
İklim hangi faktörlerden etkilenir?
- Ekvatora olan uzaklık (enlem)
- Deniz seviyeseine göre yükseklik
- Denize olan uzaklık
- Yüzey şekilleri
- Rüzgar ve basınç sistemleri
İklim hangi faktörleri etkiler?
- Bitki örtüsü ve tarım iklime göre şekil alır. Her bölgede her bitkiyi yetiştiremezsiniz.
- Su kaynakları
- İnsan sağlığı
- Enerji tüketimi
- Bölgede yaşayan canlı türleri
- Ulaşım
- Ekonomik faaliyetler
gibi oldukça uzatılabilecek bir liste, iklime bağlı olarak değişir.
Hava olayları nedir?
Dünya’nın etrafını saran atmosfer (hava küre) bir miktar su buharı (nem) içerir. Havadaki sıcaklık farkları ve nem kaynaklı olaylara hava olayları denir.
Hava olaylarıyla ilgilenen bilim alanı nedir?
Hava olayları ve bunların canlılar ile çevre üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalına meteoroloji denir. Bu alanda çalışan uzmanlara ise meteorolog denir.
İklim ve hava olayları arasındaki farklar nelerdir?
| İklim | Hava olayı |
| Geniş bölgelerde görülür. | Dar bir alanda görülür. |
| Oldukça uzun yıllar boyunca gözlenen hava durumlarının ortalamasıdır. | Birkaç günlük hava olaylarıdır. |
| Değişim az veya hiç yok denilecek seviyededir. | Değişkenlik çok fazladır. |
| 30 ve daha fazla yıllık veriler kullanılır. | Bir gün içinde bile değişiklik gösterebilir. |
| Veriler istikrarlı ve kesinlik içerir. | Veriler tahminidir. |
| Klimatolog tarafından araştırılır. | Meteorolog tarafından araştırılır. |
| Klimatoloji bilim dalının ilgi alanındadır. | Meteoroloji bilim dalının ilgi alanındadır. |
Not: Güneşli, kapalı, yağmurlu, rüzgârlı, karlı, bulutlu gibi anlık olayları belirten ifadeler hava olayı için, sıcak, soğuk, kurak, yağışlı gibi ifadeler iklim için kullanılır.
Buraya kadar geldiğine göre konuyla ilgileniyor olmalısın. Aşağıda konuyla ilgili senin için bir animasyon hazırladık. İzleyip öğrendiklerini pekiştirebilirsin.
Meteorologlar hava olaylarını nasıl önceden bilebiliyor?
Meteorologlar; nemölçer (higrometre) kullanarak atmosferdeki nemi, barometre kullanarak atmosferin basıncını, termometre kullanarak atmosferin sıcaklığını ve anemometre kullanarak rüzgarin yön ve hızını ölçerek bunlardan elde ettiği verilerle geleceğe dönük tahminlerde bulunur.
Bunlar dışında günümüzde uydu destekli yazılımlar sayesinde hangi saat nereye kaç mm yağmur yağacağı saptanabilmektedir.
Rüzgâr nedir?
Bir bölgedeki havanın yatay olarak başka bir bölgeye akmasına rüzgar denir.
Hava bir yerden başka bir yere neden akar?
Eğer bir bölgede yüksek basınçlı hava varsa bu yüksek basınçlı hava daha düşük basınçlı olan tafa doğru akış başlatır. Bu akış basınçlar arasındaki farka bağlıdır. Ne kadar far varsa o kadar şiddetli rüzgâr oluşur.
Havanın yüksek ya da alçak basınçlı olmasının nedeni nedir?
Eğer bir bölgede hava ısınırsa tanecikler arası boşluk artar ve hava hafifleyerek yükselir. Bu bölgede düşük basınç görülür. Tam tersi durumda bölge soğursa tanecikler büzüşür ve ağırlaşarak atmosferin altına doğru hareket ederek bölgede birikmeye ve sıkışmaya başlar. Bu bölgede ise yüksek basınç oluşmuştur.
Bunu daha iyi anlayabilmen için bir animasyon hazırladık. Aşağıdan izleyebilirsin.
Alçak basınç bölgesinde; yükselici hava hareketi görülür, hava sıcaklığı yüksektir, rüzgar alçak basınç bölgesine doğru hareket eder.
Yüksek basınç bölgesinde; alçalıcı hava hareketi görülür, hava sıcaklığı düşüktür, rüzgar bu bölgeden alçak basınç bölgelerine doğru dağılır.
Aşağıdaki kısa testi çözerek öğrendiklerini değerlendirebilirsin.
Nem nedir?
Kısaca havadaki su buharıdır. Higrometre denilen cihazlarla ölçülür. Yağışın oluşması için havada nem bulunmak zorundadır.
Nemin neden olduğu bazı hava olayları aşağıdaki listede belirtilmiştir.
- Yağmur: Havadaki yoğun nem (bulutlar) yoğuşarak yağmuru oluşturur.
- Kar: Bulutları oluşturan yoğun nem kristalize olur ve kar yağışı şeklinde düşer.
- Dolu: Soğuk havalarda yağmur damlalarının yere düşmeden önce donması durumu.
- Sis: Bulutların yeryüzüne yakın yerlerde oluşması durumu.
- Çiy: Havadaki nemin bitkilerin yapraklarında damlacıklar halinde toplanması durumu.
- Kırağı: Nemli havanın soğuk yeryüzünde kristalize olması / kırağılaşması durumu.
D- İklim Değişikliği:
İklim Değişikliği:
İklim değişikliği, dünya iklim sistemlerinde uzun vadeli değişiklikleri ifade eder. Genellikle, insan faaliyetlerinin neden olduğu sera gazlarının (karbondioksit, metan gibi) artışı sonucu atmosferdeki sıcaklıkların yükselmesiyle ilişkilidir. Bu değişiklikler, küresel sıcaklıkların artmasına, deniz seviyelerinin yükselmesine, ekstrem hava olaylarının (sıcak dalgaları, sel, kuraklık) sıklığının artmasına ve ekosistemlerin bozulmasına yol açar.
Önlenmesi ve Azaltılması:
- Sera Gazlarının Azaltılması:
- Fosil yakıtların (kömür, petrol, doğalgaz) kullanımını azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarına (rüzgar, güneş, hidroelektrik) geçiş yapmak.
- Enerji verimliliğini artırmak ve enerji tasarrufu sağlamak.
- Karbon Ayak İzi Azaltma:
- Ulaşımda daha temiz seçenekler kullanmak (elektrikli araçlar, toplu taşıma).
- Enerji tasarruflu cihazlar kullanmak ve bina yalıtımını iyileştirmek.
- Ağaçlandırma ve Orman Koruma:
- Ağaç dikme projeleri ve mevcut ormanları koruma, karbon emilimini artırarak atmosferdeki CO₂ seviyelerini düşürmek.
- Sürdürülebilir Tarım ve Atık Yönetimi:
- Tarım uygulamalarını daha sürdürülebilir hale getirmek (organik tarım, toprak yönetimi).
- Atıkların geri dönüşümünü artırmak ve organik atıkları azaltmak.
- Uluslararası Anlaşmalar ve Politikalarda Katılım:
- Paris Anlaşması gibi uluslararası iklim anlaşmalarına destek vermek ve ülkeler arası iş birliğini teşvik etmek.
İklim değişikliğiyle mücadele; bireylerin, toplumun ve devlet organlarının iş birliğiyle gerçekleşebilir. Hem kişisel hem de toplumsal düzeyde atılacak adımlar, gelecekte daha sürdürülebilir bir dünya için önemlidir.
İçerik Sürümü: 1.0
Son Güncelleme: 17 Ağustos 2024
Kaynakça
Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: Aydın ÜNLÜ
Uyarı: Görsel ve işitsel materyallerin tümü lisanslı yazılımlarla tekrar düzenlenerek kullanılmıştır. Daha fazla bilgi alın.
Akademik Kaynakça
https://www.mgm.gov.tr/FILES/genel/kitaplar/klimatoloji1.pdf
https://www.mgm.gov.tr/FILES/iklim/klimatoloji2.pdf
Ankara Üniversitesi Açık Ders Malzemeleri – COG127
Hava Basıncı ve Rüzgarlar
3D Çizim ve Kaplamalar
Kaptan ve personel: https://www.mixamo.com/
Gemi: “Supply Ship” (https://skfb.ly/6YMWv) by Stan is licensed under Creative Commons Attribution (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/).
Sesler
Deniz: https://freesound.org/people/hotemogf/sounds/635403/
Gemi Kornası: https://freesound.org/people/T%20David%20Pattison/sounds/208891/
Radyo: https://freesound.org/people/JonnyThePonny/sounds/260450/
Yıldırım: https://freesound.org/people/Drukalo/sounds/334047/
Bir yanıt yazın