5. Sınıf 4. Ünite: Işığın Yayılması

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Işığın Yayılması” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

1. Bölüm: Işığın Yayılması
FB.5.4.1.1. Bir kaynaktan çıkan ışığın her yönde doğrusal bir yol izlediğini gözlem yoluyla açıklayabilme
a) Bir kaynaktan çıkan ışığın izlediği yolu gözlemleyerek niteliklerini tanımlar.
b) Gözlemleri sonucunda ışığın izlediği yola ilişkin elde edilen verileri kaydeder.
c) Işığın her yönde doğrusal bir yol izlediğini açıklar.

“Işığın Yayılması” konusunu öğrenirsem ne kazanacağım? Günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Işığın Yayılması” konusunun aslında zor olmadığını ve konuyu bilmenin hayatını kolaylarştıracak teknik detaylara sahip olduğunu fark edeceksin. Gerçek hayatta, lazer ışınları ve radyasyon ışınları gibi çok tehlikeli ışınlardan kendini koruyarak çok sayıda risklerden uzaklaşmış olacaksın. Ayrıca gözlük, teleskop, mikroskop kullanımı konusunda bu tür araçların nasıl çalıştığını daha iyi anlayacaksın. Gökyüzüne neden lazer tutumaman gerektiği konusunda bilgilenecek, bunun sonuçlarından korunacaksın. Bunun dışında güneş ışınınlarının hayatımız için ne kadar değerli olduğunu öğreneceksin.

Işık nedir?

Işık; foton adı verilen, kütlesiz ve yüksek hızlarla hareket eden parçacıklardan oluşan bir enerjidir. Fotonlar; Dünya ve çevresinde, manyetik alandan ya da yer çekiminden etkilenmez. Bu nedenlerle foton hareket ederken önüne bir engel yerleştirmeden onu yolundan döndürmek olanaksızdır. Işık, ışık kaynağından başlayarak yayılır.

Fotonların kütlesinin olduğunu düşünmek bile istemezsin. “Işık Hızı” denilen hızdaki bir parçacık yani; 1 saniyede 300.000km yol alabilen bir parçacık bize çarpsaydı neler olabileceğini hayal etmek zor değil.

Işık kaynağı nedir?

Işığın üretilip saçılmaya başladığı yerdir. Doğal ve yapay ışık kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır. İnsanlar tarafından üretilen tüm ışık kaynakları yapayken geri kalanların tümü doğaldır.

Doğal ışık kaynakları: Güneş, yıldızlar, yıldırım, şimşek, ateş böceğinin geceleri parlaması, denizanası, fener balığı, kuzey ışıkları, yakamoz (bir tür deniz canlısının ürettiği ışıltı) vb.

Yapay ışık kaynakları: Fener, meşale, LED, ampul, mum, gaz lambası, lamba, floresan, sokak lambaları, projektör, monitör, LCD panel, otomobil farı vb.

Doğal ve yapay ışık kaynağını ayırt etmenin en kolay yolu “İnsanlar Dünya’da olmasaydı bu ışık kaynağı var olur muydu?” sorusunu sormaktır. Eğer insanlar olmamasına rağmen var olabilecek durumdaysa bu doğal bir ışık kaynağıdır.

Bir hareketli düşün. Sabit hızla hareket ediyor. Eğer bu hareketli yönünü hiç değiştirmeden ilerliyorsa bu harekete “doğrusal hareket” denir. Doğrusal haerket eden bir varlık tıpkı düz bir çizgi gibi ilerler.

Işığı oluşturan fotonlar hiçbir yönlendirici etkenin etkisinde kalmadan ilerlerdiği için “doğrusal hareket” yapmış olur. Bu durumda ortaya çıkan sonuç: “Işık doğrusal hareket eder.” yargısıdır.

Bunu test etmek çok kolay. Bir pipet ya da benzer şekilde bükülebilen bir nesne bulup içinden çevreni gözlemleyebilirsin. Sonrasında bu nesneyi büktükten sonra tekrar çevreni gözlemleyebilirsin. İkinci deneyinde çevreni göremiyor olmalısın. Bu durum ışığın pipetin dönüş yapan yerlerini takip etmeyip doğrusal ilerlemesinden kaynaklanır.

Animasyonla Öğrenmek Çok Kolay

Aşağıdaki kısa animasyonu izleyerek doğrusal olmayan yayılma ile doğrusal olan yayılma arasındaki farkı daha iyi anlayabilirsin.

Oyun Oynayarak Öğren

Aşağıda senin için hazırlanmış bir oyun var. Lazer ışınını kapıya kadar ulaştırman gerekiyor ancak lazer ışınının önünde bulunan engeller var. Bu engelleri kaldırarak lazerin önünde dümdüz bir yol açmalısın. Bunu yaparken bilgisayardaysan klavye ya da dokunmaktik ekrana sahip bir cihazdaysan ekranın dört farklı yönünü şeffaf nesneyi hareket ettirmek için kullanabilirsin.

Kendini Değerlendir

Tebrikler, buraya kadar geldiğine göre konuyla ilgileniyorsun. Aşağıdaki soruları çözerek kendini test edebilirsin.

0%

0 oylar, 0 ortalama

0

Şu kişi tarafından oluşturuldu Aydın ÜNLÜ

Işık – Ara Test 1

1 / 5

Işık nedir?

Fotonlardan oluşan ve dalgalar halinde yayılan bir enerji.

Fotonlardan oluşan ve eğrisel bir yol izleyen enerji.

Fotonlardan oluşan ve doğrusal yayılan bir enerji

Fotonlardan oluşan ve sürekli yön değiştirerek yayılan bir enerji.

2 / 5

Doğrusal ne anlama gelir?

Yön değiştirmeden hareket etmektir.

Işığın dalgalar halinde yayılmasıdır.

Bir çember üzerinde hareket etmek doğrusaldır.

Sürekli yön değiştirerek hareket etmektir.

3 / 5

Aşağıdakilerden hangisi yapay ışık kaynağıdır?

Güneş

Ateş böcekleri

Mum

Yıldızlar

4 / 5

Aşağıdakilerden hangisi doğal ışık kaynağıdır?

Mum ışığı

Otobüs farı

Denizanası parıltıları

Gaz lambası

5 / 5

Aşağıdakilerden hangisi ışık kaynağıdır?

Bisikletin arkasındaki reflektör

Televizyon

Dolunay evresindeki Ay

Ayna

Skorunuz

Ortalama puan 0%

Sonucunu Paylaş

Facebook

0%

Yinele

Mola Zamanı

Lazer ile işaretlemek bir adersi göstermenin en kolay yoludur. Uçuş araçlarına lazer tutarsan kendi adresini “doğrusal” olarak vermiş olursun.

Bunu biliyor muydun?

Doğrudan güneş ışığı almazsak cildimiz yeterince D vitamini sentezleyemez. Tıpkı bitkilerin fotosentez yaparken doğrudan güneş ışınlarına ihtiyacı olduğu gibi insanların da D vitamini sentezlemek için güneş ışığına ihtiyacı var. Yeterince D vitamini sentezlemezsek iskelet – kas sistemimiz ve savunma sistemimiz zayıflar, sinir sistemimiz yeterince gelişemez.

Simülasyonla Öğrenmek Çok Kolay

Çok uzun yol üzerinde hareket eden fotonların nasıl davrandığını ve gölgenin nasıl oluştuğunu merak ediyorsan aşağıdaki etkileşimli uygulamayı kullanabilirsin. Fare ya da dokunmatik ekranla çalışabilir.

İzleyerek Öğren

Uygulanın video bağlantısı aşağıda.

İçerik Sürümü: 1.1
Son Güncelleme: 16 Ağustos 2024

Kaynakça

Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: aydınoloji

Uyarı: Görsel ve işitsel materyallerin tümü lisanslı yazılımlarla tekrar düzenlenerek kullanılmıştır. Daha fazla bilgi alın.

Akademik Kaynakça

Fen Bilimleri Öğretim Programı (2024) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 2024 Müfredatı

Göseller

Görsel 1: Photo by David Švihovec on Unsplash

Görsel 2: Photo by Tobias Cornille on Unsplash

Kaplamalar

Fener Askısı: https://ambientcg.com/view?id=Carpet015

Sesler

Giriş ve Orkestra: https://freesound.org/people/marcelorabago/sounds/473692

Kapı: https://freesound.org/people/jedspear/sounds/322920/

Taş Sürükleme: https://freesound.org/people/ertfelda/sounds/243699/