NELER ÖĞRENECEĞİM?
“Mevsimlerin Oluşumu” içeriği, 2018 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©
F.8.1.1. Mevsimlerin Oluşumu
Önerilen Süre: 8 ders saati
F.8.1.1.1. Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur.
a. Dünya’nın dönme ekseni olduğuna değinilir.
b. Dünya’nın dönme ekseni ile Güneş etrafındaki dolanma düzlemi arasındaki ilişkiye değinilir.
c. Işığın birim yüzeye düşen enerji miktarının mevsimler üzerindeki etkisine değinilir.
“Mevsimlerin Oluşumu” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?
Bu içeriği okduğunda önemli ölçüde çevre bilinci edineceksin. Mevsimlerin oluşumunun yaşamın döngüsünde büyük ölçüde öneme sahip olduğunu, Dünya canlılarının büyük bölümünün mevsimlerin varlığına göre hayatta kalmaya adapte olduklarını öğreneceksin. Tarımla, havacılıkla ya da denizcilikle ilgileniyorsan bu konuyu iyi anlaman iş başarını artıracaktır. Ayrıca mevsimler ve iklim konusunda bilgili olursan enerji tasarrufu konusunda bilinç kazanacaksın.
Mevsim nedir?
Yıl boyunca Güneş’ten alınan ısı ve ışık farklılığına bağlı olarak ortaya çıkan, hava olayları ve sıcaklık değişimi şeklinde gözlenen değişimlerdir. Dört mevsimin yaşandığı bölgelerde İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış mevsimleri görülür
Mevsimler neden değişir?
Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı, belirli bir bölgedeki hava sıcaklığını ve gün uzunluğunu etkiler. Örneğin, yaz aylarında Güneş ışınları daha dik açıyla gelir ve günler daha uzun olur, bu da sıcaklıkların artmasına neden olur. Kış aylarında ise Güneş ışınları daha eğik açıyla gelir ve günler kısalır, bu da sıcaklıkların düşmesine yol açar. Güneş ışınlarının geliş açısı ise; Dünya’nın Güneş çevresinde dolanma hareketi ve Dünya’nın kendi etrafında dönüş ekseninin eğik olması nedenlerine bağlıdır.
Eksen eğikliği nedir?
Dünya kendi etrafında dönüş yaparken ortasından geçen hayali bir milin üzerinde dönüyormuş gibi bir görüntüye sahiptir. Bu hayali mile eksen denir. Dünya’nın ekseni dolanma düzlemine göre 90 derecelik açıya sahip hayali bir çizgiye göre, buraya tıkla ve doldur eğime sahiptir. Buna eksen eğikliği denir.
Eksen eğikliğinin etkileri nelerdir?
- Mevsimler meydana gelir.
- Dünya’nın Kuzey ve Güney Yarım Küreleri’nde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.
- Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur.
- Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir.
- Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir.
- Bir cismin aynı saatteki gölge boyu ve yönü her gün değişir
Dünya’nın hareketleri nelerdir?
Bir yıl süren Güneş çevresinde dolanma hareketi ve 24 saat süren kendi ekseni etrafında dönüş hareketlerini yapar. Mevsimlerin değişimine neden olan etken Güneş etrafında dolanma hareketidir. Kendi ekseni etrafında dönüşünün mevsimlere hiçbir etkisi olmaz. Yalnızca gece – gündüz oluşumunu sağlar.
Güneş’in geliş açısı yıl içinde neden değişir?
Bunun iki nedeni bulunur. Birinci neden Dünya ekseninin dolanma düzlemine dik bir hayali çubuğa göre 23°27′ (23 derece 27 dakika ya da 23,5 derece denilebilir) eğik olması. İkinci nedeni ise Dünya’nın Güneş çevresinde dolanmasıdır. Bunu daha iyi anlayabilmek için aşağıdaki kısa videoyu izleyebilirsin.
Güneş’in geliş açısı neden sıcaklık farkı yaratıyor?
Bunu daha kolay anlaman için bir oyun hazırladım. Aşağıdaki oyunda sağ ve solda gördüğün dönen oklara dokunarak fenerin açısını değiştir. Bunun sonucunda fenerin ışığının daha dar ya da geniş alana dağıldığını göreceksin.
Fenerin saçtığı enerji, sence küçük bir alana dağılınca mı, yoksa daha geniş alana dağılırsa mı dağıldığı bölgeyi daha çok ısıtır? Yanıt basit. Tabii ki fener ışınları dik geldiği zaman daha odaklı ve daha küçük bölgeye aynı miktar enerjiyi gönderir ve o bölgede şiddetli ısınmaya neden olur.
Dijital Laboratuvar: Işığın Açıya Bağlı Olarak Yüzeye Dağılımı
Animasyonla Öğren
Bir nedenden daha bahsetmekte fayda var. Işık ışınları yansıma / kırılma yapabilir ve bu durum atmosferimizin renginin mavi olmasında, gün batımında ise kırmızı olmasında etkili. Bunu anlamak için aşağıdaki videoyu izleyebilirsin.
Mevsimlerin tarihleri neden değişmiyor?
Bunun nedeni güneş takvimi kullanıyor olmamız. Güneş takvimi Güneş’in etrafındaki dolanımımıza bağlı olarak yıl devreden sisteme sahiptir. Güneş’in etrafındaki pozisyonumuz o anki mevsimi belirlediği için mevsim tarihleri değişmiyor ve takvimimize göre örneğin 21 Haziran günü öğle saatinde Dünya’nın konumu binlerce yıl boyunca neredeyse aynı pozisyonda kalıyor.
Mevsim Macerası
Ödül Kazanmak İçin Giriş Yap!
Giriş yaparak oyunu tamamladığında ödüller kazanabilirsin: 10 Güneş Işığı, 1 Altın, 1 Kitap ve daha fazlası!
Mevsimlerin başlangıç tarihleri nelerdir?
Sırasıyla; 21 Mart, 21 Haziran, 23 Eylül ve 21 Aralık mevsimlerin başlangıç tarihleridir.
Aşağıdaki videoları durdurarak kare kare inceleyiniz. Dünya’nın ilgili tarihlerdeki pozisyonlarında 360 derecelik çekim yaptık. Böylece ilgili tarihte herhangi bir açıdan nasıl göründüğünü görebileceksiniz.
(Aydınoloji kotanızı düşünüyor:Videolar için endişelenmeyin, aşağıdaki videoları özel bir yöntemle sıkıştırdık ve tüm videoların toplamı bir fotoğraf karesinden bile küçük boyutta 🙂
21 Mart
21 Mart tarihinde güneş ışınları ekvator çizgisine (solda turuncu çizgi) dik açıyla (90 derecelik açıyla) düşer. Bu sırada Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar, Güney Yarım Küre’de sonbahar mevsimleri yaşanır. 21 Mart, ekinoks olarak da bilinir. Bu tarihte gece ve gündüz süresi eşittir.
21 Haziran
21 Haziran tarihinde güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne (solda üstteki turkuaz çizgi) dik açıyla düşer. Bu sırada Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış mevsimleri yaşanır. 21 Haziran, gündönümü (solstis) olarak da bilinir. Kuzey Yarım Küre en uzun gündüzü yaşar ve sonraki her gün bir sonraki gündönümüne kadar günler kısalmaya devam eder. Güney Yarım Küre’de ise en kısa gündüz yaşanır ve günler uzamaya başlar.
23 Eylül
23 Eylül tarihinde güneş ışınları ekvator çizgisine (solda turuncu çizgi) dik açıyla düşer. Bu sırada Kuzey Yarım Küre’de sonbahar, Güney Yarım Küre’de ilkbahar mevsimleri yaşanır. 23 Eylül, ekinoks olarak da bilinir. Bu tarihte gece ve gündüz süresi eşittir.
21 Aralık
21 Aralık tarihinde güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne (solda alttaki turkuaz çizgi) dik açıyla düşer. Bu sırada Kuzey Yarım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz mevsimleri yaşanır. 21 Aralık, gündönümü olarak da bilinir. Kuzey Yarım Küre en kısa gündüzü yaşar ve sonraki her gün bir sonraki gündönümüne kadar günler uzamaya devam eder. Güney Yarım Küre’de ise en uzun gündüz yaşanır ve günler kısalmaya başlar.
Kendini Test Et
İçerik Sürümü: 1.1
Son Güncelleme: 16 Ağustos 2024
Kaynakça
Akademik
Akademik kaynakça: https://aa.usno.navy.mil/faq/asa_glos…
Görseller
Yeryüzü kaplaması: https://neo.gsfc.nasa.gov/
Yeryüzü kaplaması: https://earthobservatory.nasa.gov/features/NightLights
Bir yanıt yazın