Sınıf 4. Ünite: Işığın Soğurulması

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Işığın Soğurulması” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

3. Bölüm: Işığın Soğurulması
FB.6.4.3.1. Işığın madde ile etkileşimi sonucunda soğurulabileceğini gözlemleyebilme
a) Işığın madde ile etkileşimine yönelik nitelikleri tanımlar.
b) Işığın madde ile etkileşimine yönelik topladığı verileri kaydeder.
c) Işığın madde tarafından soğurulabileceğini elde ettiği veriler doğrultusunda açıklar.
FB.6.4.3.2. Beyaz ışığın tüm ışık renklerinin bileşiminden oluştuğuna ilişkin bilimsel çıkarım yapabilme
a) Beyaz ışığı oluşturan nitelikleri tanımlar.
b) Beyaz ışığın oluşumuna ilişkin topladığı verileri kaydeder.
c) Beyaz ışığın oluşumuna dair verileri değerlendirir.
FB.6.4.3.3. Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesinin nedenini gözlem verileriyle açıklayabilme
a) Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesine yönelik nitelikleri tanımlar.
b) Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesine yönelik verileri kaydeder.
c) Cisimlerin siyah, beyaz ve renkli görünmesine yönelik verileri açıklar.
FB.6.4.3.4. Güneş enerjisinin günlük hayat ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına ilişkin eleştirel düşünebilme
a) Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına ilişkin fikirleri sorgular.
b) Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına ilişkin akıl yürütür.
c) Güneş enerjisinin günlük yaşam ve teknolojideki yenilikçi uygulamalarına ilişkin ulaştığı çıkarımları yansıtır.

“Işığın Soğurulması” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Işığın Soğurulması” konusunda anlamadığın noktaları öğreneceksin. Işığın nasıl davrandığını, nesnelerin neden farklı renklerde göründüğünü ve güneş enerjisinin hayatımızdaki önemini bilimsel olarak anlayacaksın. Günlük hayatta (kıyafet seçiminden enerji tasarrufuna) kararlarını mantıklı şekilde verebilmenin yanı sıra, deneylerle bilimsel düşünme becerilerini geliştirecek ve çevrendeki olaylara eleştirel bakmayı öğreneceksin.

Işığın Maddeyle Etkileşimi

Işık Yüzeylere Çarptığında Ne Olur?

Işık bir yüzeye çarptığında;

• Soğurulur (içine çekilir),
• İçinden geçebilir (saydam nesnelerde).
• Yansır

Işığın Davranışları

Bu anlatımda odaklanacağımız davranış, soğurulmadır.

Soğurulmanın Bilimsel Tanımı

• Işık enerjisinin madde tarafından emilerek ısı enerjisi halini almasıdır.
• Koyu renkli olan nesneler ışığı az miktarda yansıttığı için parlak ya da açık renkli görünmez.
• Açık renkli olan nesnelerin açık renkli görünmelerine neden olan özelliği ise ışığ soğurmayıp yansıtmalarıdır.

Örnek Deney

• Malzemeler: Siyah-beyaz kumaş parçaları, termometre ve güneşli bir gün 🙂
• Yöntem: Kumaş parçalarının içine termometrenin hazne kısmını sarın ve bu şekilde kumaşları güneşe bırakın ve termometrelerdeki değişimi gözlemleyin.
• Sonuç: Siyah kumaşın sıcaklığı daha yüksek ölçülür çünkü ışığı daha çok soğurur.

İpucu: Yaz günleri koyu renkli kıyafet giymek mantıklı değildir çünkü güneş ışınlarını geri yansıtmadığı için çok fazla ısınmamıza neden olur. Bu nedenle yaz günlerinde açık renkli giyinmeliyiz.

Günlük Hayattan Örnekler

• Bina Tasarımı: Sıcak iklimlerde beyaz boyalı evler tercih edilir.
• Araç Camları: Güneş ışığını soğuran özel camlar kullanılır.
• Güneş Gözlükleri: Güneş gözlüğü camı genellikle siyah ya da koyu renkli olur. Böylece gözünüze girecek ışınlar gözlük tarafından tutulur ve gözünüz fazla ışıktan rahatsız olmaz.

Özlü söz: “Aydınoloji’yi bilmeyip kalan fen düşkünü, beyaz giyer kış günü.”

Beyaz Işığın Yapısı

• Isaac Newton, prizma kullanarak beyaz ışığın renklerine ayrılabileceğini kanıtladı.
• Renk Spektrumu: Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, aydınoloji yeşili :), mavi, mor.

Aşağıdaki videoda beyaz ışığı renklerine nasıl ayırcağınızı öğrenebilirsiniz.

Newton Çarkı Etkinliği

Yapılışı:

1. Karton bir daire üzerine 7 eşit pizza dilimi çizin.
2. Her bölüm tayf içindeki spektrum renklerine boyanır.
3. Çubukla döndürüldüğünde renkler beyaz görünür.

Bilimsel Açıklama: Göz, hızla dönen renkleri ayırt edemez ve beyaz algılar.

Ana ve Ara Renkler

• Işıkta Ana Renkler: Kırmızı, yeşil, mavi (RGB). Karışımları beyazı oluşturur.
• Boyada Ana Renkler: Kırmızı, sarı, mavi (RYB).

Nesnelerin Renkli Görünmesi

3D Etkinlik: Bu bölüme başlamadan önce buradaki bağlantıyı kullanarak 3D ortamda farklı renklerde gerçek ışığı karıştırarak hangi renklere dönüştüğünü gözlemleyebilirsin. (Bunun için fare ve klavye gerekli)

Renk Oluşum Mekanizması

• Nesneler, üzerlerine düşen ışığın bir kısmını yansıtır.
  • Beyaz Nesne: Tüm renkleri yansıtır.
  • Siyah Nesne: Tüm renkleri soğurur.
  • Kırmızı Nesne: Yalnızca kırmızı ışığı yansıtır.
  • Mavi Nesne: Yalnızca mavi ışığı yansıtır.

Işık Filtreleri ve Renk Değişimi

• Deney: Renkli jelatinlerle ışık filtresi oluşturma.
  • Kırmızı filtre, sadece kırmızı ışığı geçirir.
  • Yeşil ışık altındaki kırmızı elma siyah görünür çünkü elma yeşil ışığı hapseder.

Güneş Enerjisi ve Uygulamaları

Güneş Enerjisinin Önemi

• Yenilenebilir ve temiz bir enerji kaynağıdır.
• Kullanım Alanları:
  • Elektrik üretimi (fotovoltaik paneller),
  • Su ısıtma sistemleri,
  • Tarımda seraların ısıtılması.

Yenilikçi Projeler

• Güneş Fırını Tasarımı:
  • Malzemeler: Alüminyum folyo, karton kutu, streç film.
  • Yöntem: Işık yansıtılarak kutunun içi ısıtılır.
• Güneş Arabaları: Yarışmalarda kullanılan prototipler.

Grup Çalışması: “Geleceğin Enerji Çözümleri”

• Öğrenciler 4 kişilik gruplara ayrılır.
• Her grup güneş enerjisinin yeni bir kullanım alanını tasarlar (Örn: Güneş enerjili okul projesi).
• Sunumlar sınıfta paylaşılır.
• Gerekli izinler alınır.
• Proje hayata geçirilir.

Yapay Zeka ile Tartışma Etkinliği

Aşağıda konuya özel olarak eğittiğimiz yapay zeka ile soru-yanıt oyunu oynayabilir, anlamadığın yerleri sorup anlayana kadar konuşabilirsin. Yapay zeka sistemimiz senin konuyu anlaman için hazır 🙂

Bilim Sözü:
“Yüzü ışığa yöneImiş insan, kaç yaşında oIursa oIsun gençtir.” – PauI Heyse

İçerik Sürümü: 1.0
Son Güncelleme: 8 Haziran 2025

Kaynakça

Aşağıda belirtilenler dışında; 3D çizimler, kaplama tasarımları, yapay zeka çalışmaları, sesler, mixing, mastering, animasyon, senaryo ve kodlama: aydınoloji

Akademik Kaynakça

Fen Bilimleri Öğretim Programı (2024) T.C. Milli Eğitim Bakanlığı. 2024 Müfredatı

Physics for Scientists and Engineers with Modern Physics
Raymond A. Serway Emeritus, James Madison University John W. Jewett, Jr. Emeritus, California State Polytechnic University, Pomona

Görsel Kaynakça

Fotoğraf: Pixabay: https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/mavi-gunes-paneli-kurulu-356036/

Kullanılan Yapay Zeka Sistemleri

Dil Denetimi: AU-GPT 4.5

İçerik Üretim Desteği: https://chat.deepseek.com

Psikolojik Denetim: AU-GPT 4.5