5. Sınıf – 5. Ünite: Isı ve Sıcaklık

NELER ÖĞRENECEĞİM?

“Isı ve Sıcaklık” içeriği, 2024 Fen Bilimleri Öğretim Programı’na uygun olarak hazırlanmıştır. Aydınoloji ©

2. Bölüm: Isı ve Sıcaklık
FB.5.5.2.1. Isı ve sıcaklık kavramlarını karşılaştırabilme
a) Isı ve sıcaklık kavramlarının özelliklerini belirler.
b) Isı ve sıcaklık kavramlarının özelliklerine ilişkin benzerlikleri listeler.
c) Isı ve sıcaklık kavramlarının özelliklerine ilişkin farklılıkları listeler.
FB.5.5.2.2. Sıcaklığı farklı olan sıvıların karıştırılması sonucu ısı alışverişi olduğuna yönelik bilimsel çıkarım yapabilme
a) Farklı sıcaklıklardaki sıvılar arasında ısı alışverişi olduğunu tanımlar.
b) Sıvıların karıştırılmadan önceki ve sonraki sıcaklıklarını kaydeder.
c) Karıştırılan sıvılar arasında ısı alışverişi olduğunu değerlendirir

“Isı ve Sıcaklık” konusunu öğrenirsem günlük yaşamıma bir faydası olacak mı?

Bu içeriği okduğunda “Isı ve Sıcaklık” konusunun aslında zor olmadığını ve konuyu bilmenin hayatını kolaylarştıracak teknik detaylara sahip olduğunu fark edeceksin. Isı ve sıcaklık kavramlarının birbiri ile çok karıştırılan iki farklı terim olduğunu ve bu terimleri doğru biçimde anlamanın bilimsel iletişimde doğru ifadeler kullanmanı sağlayacak, aynı zamanda çevrendeki maddeleri daha iyi tanıyarak daha verimli biçimde kullanabileceksin.

1. Isı ve Sıcaklık Nedir?

Isı ve sıcaklık, günlük hayatta sıkça karşımıza çıkan ancak sıkça karıştırılan iki önemli fiziksel kavramdır. Isı ve sıcaklığı doğru anlamak, doğada gerçekleşen birçok olayı açıklamamızı sağlar.

Sıcaklık Nedir?

Sıcaklık, bir maddenin taneciklerinin ortalama kinetik enerjisini ifade eden bir büyüklüktür. Bir maddenin sıcaklığı ne kadar yüksekse, tanecikleri o kadar hızlı hareket eder.

• Sıcaklık bir enerji değil, dolaylı bir ölçümdür.
• Birimi derece Celsius (°C) veya derece Kelvin (°K)‘dir.
• Termometre ile ölçülür.
• Sıcaklık ölçümü yüksek bir madde daha sıcak, düşük olan ise daha soğuktur.

Deneyerek Öğren

Aşağıdaki interaktif etkinlikle sıcaklık artışının tanecikler üzerindeki etkisini gözlemleyebilirsin.

Isı Nedir?

Isı, bir maddenin sıcaklığından kaynaklı toplam enerji miktarıdır. Bir madde dışarıdan ısı aldığında tanecikleri daha hızlı hareket eder, dışarıya ısı verdiğinde ise tanecikleri daha yavaş hareket eder.

• Isı bir enerji türüdür.
• Birimi Joule (J) veya kalori (cal)‘dir.
• Isı, sıcaklık farkı olan maddeler arasında aktarılır.
• Termometre ile ölçülmez, kalorimetre kabı kullanılır.

3. Isı Alışverişi ve Isının Yayılma Yolları

Isı her zaman sıcak maddeden soğuk maddeye doğru akar. Isı, üç farklı yolla yayılır:

İletim

• Isının, maddelerin tanecikleri arasında doğrudan temas ile yayılmasıdır.
• Örnek: Metal kaşığın sıcak çorbaya konulduğunda sapının da ısınması.

Isının iletim yoluyla yayılması farklı sıcaklıklardaki sıvıların birbirine karışması durumunda da gözlenir. Örneğin aşağıdaki deneyde farklı sıcaklıklarda sıvılar karıştırılıyor. Sonuç olarak karışımın sıcaklığı her iki karışanın sıcaklığının ortasındaki bir değerde sabitleniyor. Sıcaklığı yüksek olan sıvı ısı verirken sıcakığı düşük olan sıvı ısı alıyor ve sıcaklık ortada bir değere ulaşıyor.

Konveksiyon (Taşınım)

• Isının, akışkanlarda (sıvı ve gaz) taneciklerin hareketiyle yayılmasıdır.
• Örnek: Kalorifer yandığında odadaki havanın ısınarak yükselmesi.

Işıma (Radyasyon)

• Isının, boşlukta elektromanyetik dalgalar ile yayılmasıdır.
• Örnek: Güneş’in ısısının uzay boşluğuna rağmen Dünya’ya ulaşması

4. Isı ve Sıcaklığın Günlük Hayattaki Önemi

Isı ve sıcaklık kavramlarını anlamak, çevremizdeki olayları daha iyi kavramamıza yardımcı olur:

• Termosların sıcak veya soğuk içecekleri uzun süre koruması (Isı yalıtımı)
• Buzdolabının içindeki havanın soğuk kalması (Isı transferi)
• Güneş ışınlarının yazın daha sıcak hissettirmesi (Işıma ile ısı aktarımı)
• Radyatörlerin odaları ısıtması (Konveksiyon)
• Elimizi sıcak bir bardağa koyduğumuzda ısınması (İletim)

Kaynakça

MEB Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (2024).

Görsel Kaynakça

Görsel 1: Photo by Jarosław Kwoczała on Unsplash

Görsel 2: Fotoğraf: Lisa from Pexels: https://www.pexels.com/tr-tr/fotograf/mavi-seramik-kahve-fincani-fotografi-734983/

Görsel 3: Photo by e24 on Unsplash

Görsel 4: Photo by Andreas Brunn on Unsplash